เลิกบุหรี่อย่างไรให้ได้ผล

บุหรี่ ภัยร้ายที่ทำลายสุขภาพ เป็นต้นเหตุของโรคร้ายสารพัดโรค โดยเฉพาะมะเร็งปอด ยิ่งสูบมากเท่าไหร่ยิ่งมีโอกาสเสี่ยงมากเท่านั้น ซ้ำร้ายยังส่งผลกระทบต่อคนรอบข้างที่ได้รับควันบุหรี่นี้อีกด้วย การเลิกบุหรี่จะส่งผลดีต่อตนเองและคนรอบข้าง ซึ่งสามารถทำได้ด้วยการบำบัดรักษาที่มาพร้อมกับความตั้งใจอย่างแท้จริง

ติดบุหรี่ ติดนิโคติน

ติดบุหรี่ หมายถึงการติดนิโคติน (Nicotine) ที่เป็นสารหลักที่อยู่ในบุหรี่ที่จะกระตุ้นการทำงานของสมองส่งผลให้หลั่งสารสื่อประสาทที่ทำให้รู้สึกดี ผู้ที่ติดติดนิโคติน แม้จะรู้ว่าไม่ดีต่อสุขภาพแต่ก็ยังสูบต่อไป

นิโคติน เป็นสารที่ทำให้ร่างกายรู้สึกดีและอารมณ์ดีในชั่วขณะ ซึ่งเป็นเหตุผลที่ทำให้ผู้ติดบุหรี่อยากสูบต่อไปเรื่อย ๆ และนำมาสู่การติดบุหรี่ในที่สุด ในขณะเดียวกัน หากผู้ที่ติดบุหรี่หรือนิโคตินหยุดสูบบุหรี่กะทันหัน จะส่งผลให้เกิดอาการข้างเคียงหรืออาการถอน เช่น หงุดหงิดและมีความวิตกกังวล เป็นต้น

นอกจากผู้ที่สูบบุหรี่จะได้รับสารนิโคตินแล้ว ยังได้รับสารพิษอื่น ๆ จากบุหรี่ เช่น คาร์บอนมอนอกไซด์ ทาร์หรือน้ำมันดิน และสารหนู ซึ่งล้วนแล้วแต่ก่อให้เกิดโรคร้ายต่าง ๆ ไม่ว่าโรคหัวใจ โรคหลอดเลือดในสมอง และโรคมะเร็ง

สัญญาณที่บ่งบอกว่าติดสารนิโคติน หรือติดบุหรี่ มีดังนี้

• ไม่สามารถหยุดสูบบุหรี่ได้ แม้ว่าเคยพยายามเลิกอย่างจริงจัง แต่ก็ไม่สำเร็จ
• เคยมีอาการถอนจากการพยายามเลิกบุหรี่ หากหยุดสูบบุหรี่แล้วมีอาการวิตกกังวล หงุดหงิด กระสับกระส่าย ไม่สามารถจดจ่อกับอะไรได้นาน ๆ มีภาวะซึมเศร้า ความวุ่นวายใจ ฉุนเฉียว รู้สึกหิวง่าย นอนไม่หลับ ท้องผูกหรือท้องเสีย
• ไม่หยุดสูบบุหรี่แม้ว่าจะมีปัญหาสุขภาพ ถึงแม้ว่าจะมีปัญหาสุขภาพเกี่ยวกับปอด หัวใจ หรือเจ็บไข้ได้ป่วยต่าง ๆ แต่ก็ยังไม่สามารถที่จะหยุดสูบได้  
• เลิกเข้าสังคมหรือหลีกเลี่ยงกิจกรรมสันทนาการบางอย่าง ปฏิเสธการเข้าร้านอาหารที่ห้ามสูบบุหรี่ หรือหลีกเลี่ยงการเข้าสังคมกับเพื่อนหรือคนในครอบครัว หรืออยู่ในสถานการณ์ใดที่ทำให้ไม่สามารถสูบบุหรี่ได้

วิธีการเลิกบุหรี่ให้ได้ผล

เมื่อตัดสินใจและมีความตั้งที่จะเลิกบุหรี่แล้ว สิ่งที่ควรทำเป็นสิ่งแรกคือการตั้งเป้าหมายและวางแผนการรักษา สิ่งที่จะส่งผลให้บรรลุเป้าหมายนั้นคือใจ การยับยั้งชั่งใจ ความพยายาม และตัวช่วยเสริมที่สำคัญคือกำลังใจและการสนับสนุนจากคนรอบข้าง

วิธีเลิกบุหรี่นั้นมีให้เลือกหลากหลายวิธี ไม่ว่าจะเป็นการปรึกษาเภสัชกรด้วยตนเอง หรือปรึกษาแพทย์ โดยการรักษาที่ถูกวิธีจะช่วยลดการเกิดอาการถอนจากการหยุดสูบบุหรี่ได้  

• ตัวช่วยที่ให้สารนิโคตินทดแทน (Nicotine Replacement Therapy: NRT) ช่วยให้มีการใช้นิโคตินในปริมาณที่น้อยลง โดยที่ไม่ต้องได้รับสารพิษและสารเคมีที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพอื่น ๆ ที่อยู่ในบุหรี่ นอกจากนั้นยังช่วยลดอาการถอนที่ไม่พึงปรารถนา เช่น อาการที่เกี่ยวกับอารมณ์และอาการอยากบุหรี่มาก ๆ ซึ่งจะเกิดขึ้นเมื่อหยุดสูบบุหรี่ โดยยาที่ให้นิโคตินทดแทนมีให้เลือกใช้หลากหลายรูปแบบ ได้แก่ แผ่นแปะ หมากฝรั่ง ยาเม็ด หรือสเปรย์ที่ใช้พ่นทางปากและจมูก
• ยา Varenicline เป็นยาที่ช่วยให้มีความอยากบุหรี่น้อยลงและช่วยให้เลิกบุหรี่ได้ในที่สุด สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายยาขนาดใหญ่ เป็นกลุ่มยาที่ไม่มีนิโคตินเป็นส่วนประกอบ แต่จะไปปรับที่สารสื่อประสาท นิโคตินออกฤทธิที่สมองได้น้อยลง ทำให้ลดความอยากลง ซึ่งควรใช้ยาตามคำแนะนำของแพทย์เท่านั้น
• ยาบูโพรพิออน (Bupropion) เดิมทีแล้วเป็นยาที่ใช้ในการรักษาภาวะซึมเศร้า ต่อมาพบว่าสามารถนำมาใช้ช่วยเลิกบุหรี่ได้ เป็นกลุ่มยาที่ทำให้นิโคตินออกฤทธิ์ที่สมองได้น้อยลง และต้องใช้ยาตามแพทย์สั่งเท่านั้น
• เข้าร่วมปรึกษาศูนย์บริการเลิกบุหรี่ ซึ่งมีผู้เชี่ยวชาญที่ได้รับการอบรมมาเพื่อให้คำปรึกษาในการเลิกบุหรี่โดยเฉพาะ เป็นเหมือนการบำบัดรักษาทางจิต เมื่อผู้ติดบุหรี่ได้รับการอบรมหรือได้รับการชี้แนะวิธีที่ถูกต้องของการเลิกบุหรี ก็จะเป็นตัวช่วยที่มีประสิทธิภาพให้เลิกบุหรี่สำเร็จ ในบ้านเรามีศูนย์บริการเลิกบุหรี่ทางโทรศัพท์แห่งชาติ (Thailand National Quitline โทร. 1600)

รวมไปถึงวิธีที่ผู้ติดบุหรี่สามารถฝึกทำเองได้ง่าย ๆ  อย่างการหาความท้าทายใหม่ ๆ ซึ่งในขณะที่กำลังติดบุหรี่ไม่กล้าทำหรือหลีกเลี่ยงที่จะไปในสถานที่นั้น ๆ เช่น ไปที่ที่สูบบุหรี่ไม่ได้อย่างห้างสรรพสินค้า โรงภาพยนตร์ หรือพิพิธภัณฑ์

ชีวิตใหม่ ไร้บุหรี่

เมื่อใช้ชีวิตที่ปลอดบุหรี่ได้ นับว่าเป็นโอกาสดีที่จะสามารถใช้ชีวิตได้อย่างมีสุขภาพดีขึ้น และอาจหมายถึงมีชีวิตที่ยืนยาวขึ้น รายงานวิจัยหนึ่งได้ระบุว่า หลังเลิกบุหรี่ได้นาน 1 ปี โอกาสเสี่ยงเป็นโรคหัวใจลดลงถึงครี่งหนึ่งจากเดิม และหากหยุดได้นาน 15 ปี โอกาสเสี่ยงเป็นโรคหัวใจเทียบเท่ากับคนที่ไม่สูบบุหรี่

ชีวิตใหม่ ที่ไร้บุหรี่ ย่อมนำมาสู่คุณภาพชีวิตที่ดีกว่า ทำให้มีพลังในการใช้ชีวิตมากขึ้น ร่างกายและจิตใจที่แข็งแรงขึ้น ระบบหายใจที่ดีขึ้น ความสามารถในการรับรู้รสและกลิ่นดีขึ้น และยังทำให้สมรรถภาพทางเพศดีขึ้นอีกด้วย นอกจากสุขภาพโดยรวมที่ดีขึ้นแล้ว ผลที่ได้ตามมาอีกอย่าง คือช่วยให้หน้าดูไม่แก่ก่อนวัยหรือชะลอการเกิดริ้วรอยก่อนวัย รวมไปถึงประโยชน์อื่น ๆ อีกมากมายจากการเลิกบุหรี่ ล้วนแล้วแต่นำมาสู่ชีวิตที่ดีกว่าอย่างเห็นได้ชัด

อย่างไรก็ตาม ชีวิตที่ไร้บุหรี่นั้น ไม่ได้หมายความว่าจะไร้ซึ่งความเครียด ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว คนที่สูบบุหรี่มักจะใช้เป็นข้ออ้างในการกลับมาสูบใหม่ เช่น ความเครียด เพื่อเข้าสังคม โดยจุดนี้เองที่คนติดบุหรี่ควรให้ความสำคัญ แทนที่จะใช้นิโคตินในการรับมือกับความเครียด ควรเรียนรู้หรือหาวิธีอื่น ๆ ในการรับมือกับความเครียดแทน ซึ่งมีหลากหลายวิธีและหลากหลายช่องทาง ไม่ว่าจะทางออนไลน์ ห้องสมุด ปรึกษาแพทย์ หรือปรึกษาผู้ให้คำปรึกษาสุขภาพทางจิต การแก้ไขที่ต้นเหตุน่าจะเป็นวิธีที่ช่วยให้การเลิกบุหรี่ของคุณมีประสิทธิภาพและสำเร็จได้ในที่สุด