on 

เตรียมตัวให้พร้อมก่อนไปบริจาคเลือด

บริจาคเลือด (Blood donation) เป็นกิจกรรมอาสาสมัครที่ผู้บริจาคยินยอมให้นำเลือดของตนเองไปใช้เมื่อมีผู้ต้องการ การบริจาคเลือดสามารถช่วยเหลือผู้ที่สูญเสียเลือดจากอุบัติเหตุ จากการผ่าตัด หรือผู้ที่มีอาการป่วยต่าง ๆ เช่น โรคมะเร็ง โรคโลหิตจาง โรคธาลัสซีเมีย หรือโรคฮีโมฟีเลีย

บริจาคเลือด

การบริจาคเลือดนั้นรวมไปถึงการบริจาคเม็ดเลือดแดง เกล็ดเลือด และพลาสม่า ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญของเลือด โดยก่อนที่จะบริจาคเลือดได้นั้นต้องผ่านการทดสอบความเข้มข้นของเลือดและการซักประวัติก่อนเพื่อให้แน่ใจว่าสามารถบริจาคเลือดได้ ส่วนเลือดที่ได้รับการบริจาคมานั้นจะถูกนำส่งเข้าศูนย์บริการโลหิตที่มีในสถานพยาบาล เพื่อเข้าสู่กระบวนการทดสอบเลือดที่ได้ แยกส่วนประกอบ และจัดเก็บต่อไป

การบริจาคเลือดจะแบ่งออกเป็น 4 ประเภทดังนี้

การบริจาคเลือดในแต่ละครั้งจะต้องทิ้งระยะเวลาห่างกันอย่างน้อย 12 สัปดาห์ (3 เดือน) เนื่องจากการบริจาคเลือดในแต่ละครั้งจะสูญเสียเลือดประมาณ 10% ของปริมาณเลือดทั้งหมดในร่างกาย และไปกระตุ้นการทำงานของไขกระดูกยาวนานถึง 90 วัน ทำให้ไขกระดูกทำงานดีขึ้น ซึ่งไขกระดูกนับเป็นส่วนสำคัญในการสร้างเม็ดเลือดขึ้นมาทดแทนเลือดที่ถูกบริจาคไป เม็ดเลือดที่ถูกสร้างขึ้นมาใหม่จะแข็งแรงและทำงานได้มีประสิทธิภาพกว่าเม็ดเลือดที่บริจาคไป สามารถลำเลียงออกซิเจนได้เต็มที่ ส่วนเม็ดเลือดขาวที่ถูกผลิตขึ้นมาใหม่ก็จะช่วยกำจัดสิ่งแปลกปลอมได้ดียิ่งขึ้น รวมถึงเกล็ดเลือดก็จะมีประสิทธิภาพในซ่อมแซมรอยแผลในร่างกายได้ดีขึ้นอีกด้วย

ใครสามารถบริจาคเลือดได้บ้าง ?

เนื่องจากเลือดที่บริจาคจะถูกนำไปใช้กับผู้ที่ต้องการ ดังนั้นเลือดที่ได้รับการบริจาคจะต้องมีคุณภาพเพียงพอ และต้องมาจากผู้ที่มีสุขภาพที่พร้อมสำหรับการบริจาคเลือด เพื่อไม่ให้ส่งผลเสียต่อทั้งคุณภาพของเลือดและสุขภาพของผู้บริจาค โดยคุณสมบัติของผู้ที่สามารถบริจาคเลือดได้มีดังนี้

นอกจากนี้หากผู้บริจาคมีอายุตั้งแต่ 60-70 ปี จะต้องมีคุณสมบัติดังต่อไปนี้

ข้อห้ามในการบริจาคเลือด

ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพหรืออยู่ในภาวะสุขภาพที่ไม่ปกติ เป็นกลุ่มที่ไม่ควรบริจาคเลือด เนื่องจากเลือดที่ได้จะไม่สามารถใช้ได้ และอาจส่งผลต่อผู้บริจาคอีกด้วย ผู้ที่เคยบริจาคเลือด หรือส่วนประกอบอื่น ๆ ของเลือดมาก่อนและยังไม่ถึงกำหนดการบริจาคครั้งใหม่ไม่ควรบริจาคเลือดในทันที โดยผู้ที่บริจาคเลือดจะต้องทิ้งระยะห่าง 12 สัปดาห์ หากบริจาคพลาสม่าจะสามารถบริจาคได้ใหม่ทุก ๆ 14 วัน ส่วนผู้ที่บริจาคเพียงเม็ดเลือดแดงจะต้องรออย่างน้อย 16 สัปดาห์จึงจะบริจาคใหม่ได้

ผู้ที่ห้ามบริจาคเลือดคือผู้ที่มีคุณสมบัติดังนี้

ทั้งนี้หากมีโรคประจำตัว หรือไม่แน่ใจว่าสามารถบริจาคเลือดได้หรือไม่ ควรสอบถามเจ้าหน้าที่หรือแพทย์ พยาบาลภายในหน่วยบริจาคเลือด โดยจะขึ้นอยู่กับการพิจารณาคัดกรองของเจ้าหน้าที่

ขั้นตอนการบริจาคเลือด

โดยทั่วไปแล้วสามารถบริจาคเลือดได้ที่หน่วยบริจาคเลือดตามสถานพยาบาลและหน่วยเคลื่อนที่ที่รับบริจาคของสภากาชาดไทย ซึ่งในการบริจาคเลือดไม่ว่าจะเป็นในสถานพยาบาลหรือนอกสถานที่จะมีขั้นตอนที่เหมือนกันดังนี้

กรอกแบบฟอร์มผู้บริจาคเลือด - โดยต้องกรอกข้อมูลตามความจริงเพื่อให้เลือดที่บริจาคมีคุณภาพและปลอดภัยที่สุด นอกจากนี้ยังช่วยลดความเสี่ยงของผู้บริจาคต่อผลข้างเคียงที่จะได้รับจากการบริจาค และช่วยให้เจ้าหน้าที่ทำงานได้สะดวกยิ่งขึ้น ในขั้นตอนนี้เจ้าหน้าที่จะนำน้ำหนักที่ได้จากการกรอกข้อมูลมาคำนวณหาปริมาณเลือดที่แต่ละคนสามารถบริจาคได้ โดยมีเกณฑ์ดังต่อไปนี้

ตรวจสุขภาพและซักประวัติ - แพทย์จะทำการตรวจสุขภาพ เช่น วัดความดันโลหิต หรือตรวจดูความเข้มข้นของเลือด อีกทั้งยังมีการซักประวัติทางด้านสุขภาพ และถามคำถามที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพที่ค่อนข้างเป็นการส่วนตัว เพื่อช่วยคัดกรองผู้บริจาคได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในขั้นตอนนี้ ผู้บริจาคจะต้องตอบตามความจริง และไม่เขินอายที่จะตอบคำถามเหล่านี้

บริจาคเลือด - เมื่อผ่านการคัดกรองว่าสามารถบริจาคเลือดได้ ผู้บริจาคจะถูกพาไปนั่งที่เก้าอี้หรือเตียงสำหรับบริจาคเลือด ซึ่งจะมีที่วางแขน พยาบาลจะนำสายรัดมารัดที่บริเวณต้นแขนส่วนบนเพื่อกักการไหลของเลือดในเส้นเลือดดำ วิธีนี้จะช่วยให้พยาบาลสามารถเจาะเลือดได้ง่ายและทำให้เลือดไหลเข้าถุงได้เร็วขึ้น จากนั้นพยาบาลจะสอดเข็มเข้าไปในเส้นเลือดดำที่บริเวณแขน โดยเข็มจะต่อกับท่อพลาสติกและถุงใส่เลือด ขณะที่บริจาคเลือด พยาบาลอาจนำลูกบอลยางหรืออุปกรณ์ให้ผู้บริจาคกำไว้และคลายเป็นระยะ เนื่องจากจะทำให้เลือดไหลเข้าถุงใส่เลือดได้เร็วขึ้น ซึ่งจะใช้เวลาประมาณ 10 นาที เมื่อได้ปริมาณเลือดตามที่กำหนดไว้แล้วก็จะเอาเข็มออก ห้ามเลือด และปิดปากแผลด้วยพลาสเตอร์ และให้ผู้บริจาคนอนพักสักครู่ จึงให้ลุกจากเก้าอี้หรือเตียง

ส่วนในกรณีที่บริจาคส่วนประกอบอื่น ๆ ของเลือด เช่น เกล็ดเลือด พยาบาลจะใช้อุปกรณ์พิเศษที่สามารถกรองเลือดและหมุนเวียนเลือดกลับเข้าสู่ร่างกาย โดยจะใช้เวลานานกว่าการบริจาคเลือดโดยทั่วไป ประมาณ 1-2 ชั่วโมง

เมื่อหน่วยบริจาคเลือดได้รับเลือดของผู้บริจาคแล้ว ก็จะนำตัวอย่างของเลือดที่ได้รับบริจาคไปตรวจทางห้องปฏิบัติการ ซึ่งถ้าหากมีความผิดปกติของเลือด เช่น พบว่าตัวอย่างเลือดมีการปนเปื้อนของเชื้อโรคร้ายแรง เป็นเลือดของผู้ป่วยโรคร้าย เช่น โรคเอดส์ โรคซิฟิลิส หรือโรคไวรัสตับอักเสบ เลือดถุงนั้นก็จะถูกยกเลิก และทางหน่วยบริจาคเลือดจะแจ้งให้ผู้บริจาคทราบต่อไป

การเตรียมตัวก่อนบริจาคเลือด

การเตรียมตัวก่อนบริจาคเลือดเป็นสิ่งสำคัญที่มองข้ามไม่ได้ เนื่องจากการเตรียมตัวที่พร้อมจะช่วยให้คุณภาพของเลือดที่บริจาคเป็นไปตามที่กำหนดไว้ และช่วยป้องกันปัญหาสุขภาพที่อาจเกิดขึ้นกับผู้บริจาคเลือดได้ โดยในเบื้องต้นควรเตรียมตัวดังนี้

การดูแลตัวเองหลังจากบริจาคเลือดเมื่อบริจาคเลือดเสร็จแล้ว ควรนั่งพักผ่อนสักครู่ก่อนแล้วจึงค่อยกลับบ้าน ทั้งนี้หากมีอาการคล้ายจะเป็นลม หรือรู้สึกผิดปกติ ควรนั่งศีรษะต่ำ หรือนอนราบยกเท้าให้สูงกว่าศีรษะจนกว่าจะรู้สึกดีขึ้นแล้วจึงค่อยกลับ หากบริจาคเลือดเสร็จแล้วยังมีเลือดซึมออกมาที่ผ้าปิดแผล ให้ใช้นิ้วมือกดลงที่ผ้าก๊อซและยกแขนสูงไว้ประมาณ 3-5 นาที หากเลือดยังไม่หยุดไหลให้กลับไปที่หน่วยบริจาคเลือดเพื่อพบแพทย์หรือพยาบาลอีกครั้งเพื่อความปลอดภัย

นอกจากนี้หลังจากบริจาคเลือดแล้ว ผู้บริจาคจะต้องดูแลตัวเองมากขึ้นเป็นพิเศษเนื่องจากจะต้องใช้เวลา 1-2 วันกว่าปริมาณของเลือดจะค่อย ๆ กลับเข้าสู่ภาวะปกติ โดยในช่วงหลังบริจาคเลือดควรปฏิบัติตัวดังนี้

การบริจาคเลือดมีความปลอดภัยสูง จึงไม่ค่อยพบภาวะแทรกซ้อนหรืออันตรายที่เกิดจากการบริจาคเลือด ที่เป็นเช่นนั้นก็เพราะว่าหากร่างกายของผู้บริจาคไม่มีความพร้อม แพทย์และพยาบาลประจำหน่วยบริจาคจะไม่อนุญาตให้บริจาคเลือดโดยเด็ดขาด และผลข้างเคียงที่อาจพบได้ก็มักเกิดจากความไม่ชำนาญของผู้เจาะเลือดจนทำให้เกิดรอยห้อเลือดเท่านั้น นอกจากนั้น้ ยังไม่พบการติดเชื้อจากการบริจาคเลือด เนื่องจากอุปกรณ์ที่ใช้ในการบริจาคเลือดเป็นอุปกรณ์ที่ผ่านการฆ่าเชื้อและไม่มีการนำกลับมาใช้ซ้ำ เพื่อสุขอนามัยและความปลอดภัยของผู้บริจาคเลือด