พฤติกรรมซ้ำ ๆ สู่โรคย้ำคิดย้ำทำ

คุณเคยมีพฤติกรรมเหล่านี้หรือไม่ ?

• มีความคิดวกวน หมกมุ่นอยู่กับเรื่องเดิม ๆ ซ้ำ ๆ
• มีความคิดแปลก ๆ ที่ไม่เป็นที่ยอมรับ
• กลัวเชื้อโรคจนไม่อยากจับต้องสัมผัสใคร
• ใส่ใจอนามัยของตนเองตลอดเวลา ล้างมือบ่อย ทำความสะอาดที่อยู่อาศัยหลาย ๆ รอบ
• เจ้าระเบียบ และคอยจัดของให้อยู่ตำแหน่งเดิมทั้งวันจนไม่เป็นอันทำอะไร

หากคุณหรือคนรอบข้างเคยมีพฤติกรรมข้างต้น และใช้เวลาอย่างน้อย 1 ชั่วโมงต่อวันในการคิดหรือทำพฤติกรรมเหล่านี้ มีความอึดอัดไม่สบายใจ และความคิดหรือพฤติกรรมเหล่านั้นส่งผลกระทบสร้างความยุ่งยากแก่ชีวิต คุณควรจะฉุกคิดและมาทำความรู้จักกับโรคย้ำคิดย้ำทำ

โรคย้ำคิดย้ำทำ (Obsessive - Compulsive Disorder) เป็นโรคความผิดปกติทางบุคลิกภาพอย่างหนึ่ง สามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศทุกวัย คาดว่าอาจเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของสารสื่อประสาทในสมอง พันธุกรรม สภาพแวดล้อม หรือเหตุการณ์ฝังใจที่เคยประสบในอดีต แต่สาเหตุที่แน่นอนของโรคนี้กำลังอยู่ในระหว่างการวิจัยค้นคว้า

อาการป่วยของโรค คือ ผู้ป่วยจะมีความคิดและการกระทำบางอย่างซ้ำไปซ้ำมาอย่างไม่สมเหตุสมผลเพื่อลดความกังวลบางอย่าง โดยไม่สามารถควบคุมหรือหยุดความคิดและพฤติกรรมเหล่านั้นได้ ก่อให้เกิดความเครียด ความวิตกกังวล และความทุกข์ จนทำให้เกิดปัญหาและความยากลำบากในการใช้ชีวิต การทำงาน การเรียน การเข้าสังคม และกระทบต่อความสัมพันธ์กับบุคคลรอบข้าง

พฤติกรรมแบบไหน เข้าข่าย โรคย้ำคิดย้ำทำ

หลายคนคงเคยคิดทบทวนอะไรซ้ำไปซ้ำมาหลาย ๆ รอบ ในเรื่องที่กำลังกังวล หรือเคยทำอะไรซ้ำ ๆ เดิม ๆ จนกลายเป็นนิสัยหรือกิจวัตร พฤติกรรมย้ำคิดย้ำทำในลักษณะนี้ เป็นเพียงส่วนหนึ่งของบุคลิกภาพเฉพาะบุคคลเท่านั้น

แต่การคิด การทำ ที่วกวนซ้ำ ๆ จนเกินพอดี และเริ่มก่อให้เกิดความยากลำบากในการใช้ชีวิตประจำวัน กระทบต่อการทำงาน สังคม ความสัมพันธ์ สร้างความทุกข์ให้แก่ตนเองและบุคคลใกล้ชิด นั่นคือสัญญาณสำคัญ ที่บ่งบอกว่าคุณกำลังเผชิญกับสภาวะของโรคย้ำคิดย้ำทำ

พฤติกรรมแสดงออก ซึ่งเป็นสัญญาณของโรคย้ำคิดย้ำทำ แยกได้เป็น

ย้ำคิด

ความคิดและกระบวนการคิดที่ผิดไปจากปกติหรือมากเกินกว่าปกติ เช่น

• เข้มงวด เจ้าระเบียบ ละเอียด นิยมความสมบูรณ์แบบ
• กังวลมากเป็นพิเศษถ้าสิ่งของต่าง ๆ ไม่ได้วางอยู่ในที่ที่ควรจะเป็นหรือในตำแหน่งเดิมเสมอ
• กลัวเชื้อโรค กลัวติดเชื้อ กลัวสิ่งปนเปื้อน กลัวการสัมผัสกับสิ่งของหรือผู้คนโดยไม่ป้องกัน
• หมกมุ่นอยู่กับความคิดที่ไม่เหมาะสมเรื่องเพศ ศีลธรรม เชื้อชาติ ศาสนา
• จินตนาการภาพที่รุนแรงที่ทำให้เกิดความกลัวและความวิตกกังวลอยู่เสมอ
• มีความคิดที่รุนแรงและอันตรายเกี่ยวกับการทำร้ายตัวเองหรือผู้อื่น

ย้ำทำ

การกระทำที่มากผิดปกติ เกินความจำเป็น และไม่สมเหตุสมผล เช่น

• ล้างมือ หรือทำความสะอาดร่างกายอยู่เสมอและเป็นเวลานาน
• จัดสิ่งของให้วางอยู่ในตำแหน่งเดิมเสมอ ไม่ให้แตกต่างจากจุดเดิม ไม่มองข้ามความแตกต่างแม้เพียงเล็กน้อย
• คอยตรวจเช็คทุกอย่างให้เป็นระเบียบเสมอ หากเกี่ยวกับตัวเลขต้องนับทวนซ้ำ ๆ
• วิตกกังวลอย่างมากเมื่อต้องออกจากบ้าน พะวงเรื่องการปิดหน้าต่าง ประตู น้ำ ไฟหรือเตาแก๊ส จนต้องกลับมาเช็คซ้ำ ๆ หลาย ๆ รอบ
• มักจะพูดซ้ำ ๆ พูดทวนกับตัวเองหลาย ๆ รอบ

ผู้ป่วยจะมีอาการของโรคย้ำคิดย้ำทำอย่างเรื้อรัง ดังนั้น จากพฤติกรรมที่สังเกตได้เบื้องต้นเหล่านี้ ผู้ที่มีพฤติกรรมเข้าข่ายน่าสงสัยและเริ่มมีปัญหาในการใช้ชีวิต ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อปรึกษาอาการทันที และหาทางรักษาก่อนอาการจะพัฒนารุนแรงขึ้น หรือกระทั่งมีภาวะแทรกซ้อนอื่นจากพฤติกรรมและความคิดที่ไม่เหมาะสม เช่น การเจ็บป่วยและเกิดบาดแผลจากการล้างมือตลอดเวลา ภาวะที่มีความคิดอยากฆ่าตัวตายหรือทำร้ายตัวเองและผู้อื่น

ในบางครั้ง ผู้ป่วยอาจไม่รู้สึกถึงความผิดปกติของตนเอง เพราะโรคกลุ่มอาการทางจิตเวชเป็นความผิดปกติภายในสมองที่ส่งผลต่อระบบความคิดและพฤติกรรม ผู้ใกล้ชิดที่พบเห็นสัญญาณสำคัญของการป่วยควรให้คำแนะนำหรือพาผู้ป่วยมาพบแพทย์ให้ทันการณ์ โดยกระบวนการรักษาประกอบด้วยการรักษาด้วยยาต้านเศร้าและยารักษากลุ่มอาการทางจิต และการทำจิตบำบัด

หนึ่งในงานวิจัยของสถาบันสุขภาพจิตแห่งชาติ (The National Institute of Mental Health) พบว่า ผู้ป่วยที่เข้ารับการรักษาด้วยวิธีการบำบัดแบบปรับความคิดและพฤติกรรม (Cognitive Behavior Therapy) ร่วมกับการรับยารักษากว่าร้อยละ 80 มีพฤติกรรมย้ำคิดย้ำทำลดลงถึง 43% หลังเข้ารับการบำบัด เมื่อเทียบกับการบำบัดแบบได้รับยารักษาเพียงอย่างเดียว นั่นเป็นสัญญาณที่ดีว่า ผู้ป่วยสามารถรับรู้และปรับเปลี่ยนรูปแบบความคิดและพฤติกรรมได้ด้วยตนเองหากได้รับการรักษาที่ถูกต้องเหมาะสม

ผู้ป่วยควรทำความเข้าใจถึงโรคย้ำคิดย้ำทำ สังเกตอาการสำคัญที่เป็นสัญญาณบ่งชี้อันตราย รีบไปพบแพทย์ รับประทานยาตามคำสั่งแพทย์อย่างสม่ำเสมอ เข้ากลุ่มจิตบำบัด เรียนรู้ที่จะปรับตัวปรับความคิด ใช้ชีวิตประจำวันให้เป็นปกติ หลีกเลี่ยงความคิดและพฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์หรือเกินพอดี รู้จักผ่อนคลายและจัดการกับความเครียดอย่างเหมาะสม เพียงเท่านี้ ก็สามารถกำจัดโรคย้ำคิดย้ำทำออกไปจากชีวิต และกลับมาใช้ชีวิตปกติได้อย่างมีความสุข