on
จิตวิทยาในชีวิตประจำวัน - ภาคที่ 2 จิตวิทยาวัยรุ่น ตอนที่ 57 วัยรุ่นประเมินคุณค่าในตนเอง (4)
11 มกราคม 2015
พัฒนาการทางร่างกาย (Biological) และการรับรู้ (Cognitive) เป็นปัจจัยสำคัญในการพัฒนาการประเมินคุณค่าในตนเอง (Self-esteem) แต่ก็มีอิทธิพลทางสังคมอื่นๆ ที่เป็นปัจจัยของการพัฒนการประเมินค่าในตนเอง อันได้แก่ สภาพแวดล้อมที่บ้าน เพื่อนฝูง ปฏิสัมพันธ์กับพ่อแม่ และแม้กระทั่งวัฒนธรรมที่เราอิงอยู่
วัยรุ่นที่มีการประเมินคุณค่าในตนเองสูง มักมีพ่อแม่ที่ (1) ให้ความอบอุ่น และให้การสนับสนุน (2) สร้างตัวอย่างมาตรฐานให้ไต่เต้าไปถึง และ (3) ยอมให้วัยรุ่นมีส่วนร่วม ในการตัดสินใจที่มีผลกระทบต่อตัววัยรุ่นเอง การวิจัยยังพบอีกว่า จุดเชื่อมโยงระหว่างการประเมินคุณค่าในตนเองที่สูงกับวิถีของพ่อแม่ (Parental style) ที่ฟูมฟักแนวทางประชาธิปไตย (Democratic) ในไต้หวันและออสเตรเลีย ไม่แตกต่างจากวิถีของพ่อแม่ในสหรัฐอเมริกาและแคนาดา
อิทธิพลของเพื่อนฝูงต่อการประเมินคุณค่าในตนเอง จะเห็นเด่นชัดในช่วงวัยรุ่น โดยเฉพาะผู้ได้รับการสนับสนุนทางสังคมอย่างมากมาย (Ample) และความสมดุล (Balance) จากพ่อแม่ เขามีแนวโน้มต่ำที่จะประสบปัญหาพฤติกรรม ส่วนปัจจัยสำคัญสุดที่ก่อให้กิดการประเมินตนเอง (Self-appraisal) ในวัยรุ่น ก็คือคุณภาพของความสัมพันธ์กับเพื่อนฝูงที่ใกล้ชิด และคู่รัก (Romantic partner) มากกว่าความสัมพันธ์กับพ่อแม่ และสมาชิกในครอบครัวเสียอีก
วัยรุ่นจากสังคมร่วม (Collective) อาทิ จีน ญี่ปุ่น และเกาหลี [รวมทั้งไทยด้วย] แสดงระดับการประเมินคุณค่าในตนเองในภาพรวม (Global) ที่ค่อนข้างต่ำ เมื่อเปรียบเทียบผู้มีอายุไล่เลี่ยกันในประเทศปัจเจกชน (Individualistic) อาทิ สหรัฐอเมริกา แคนาดา และออสเตรเลีย ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น?
ความแตกต่างดูเหมือนจะสะท้อนการตอกย้ำที่แตกต่างระหว่างกัน ในสังคมตะวันตก ให้ความสำคัญกับความสำเร็จของปัจเจกชนและการส่งเสริมตนเอง (Self-promotion) โดยการแข่งขันดำเนินไปเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ของแต่ละบุคคล และความภาคภูมิใจ (ถึงกับคุยโม้โอ้อวดด้วยซ้ำ) ในความสำเร็จส่วนบุคคล
ในสังคมตะวันออก (1) มุ่งเน้นส่วนรวม มากกว่าส่วนตัว (2) อาศัยซึ่งกันและกัน (Interdependent) มากกว่าพึงพาตนเอง (Independent) และ (3) มีแนวโน้มที่จะให้คุณค่าแก่การอ่อนน้อมถ่อมตน (Humility) โดยได้รับคุณค่าส่วนบุคคล (Self-worth) จากการสร้างคุณประโยชน์ (Welfare contribution) ให้แก่ทั้งกลุ่ม อาทิ ครอบครัว ชั้นเรียน ชุมชน และสังคม
การยอมรับจุดอ่อนจุดด้อยของตนเอง และความจำเป็นที่ต้องปรับปรุงตัวเอง ซึ่งในทางทฤษฎีน่าจะลดคุณค่าในตนเอง แต่กลับทำให้วัยรุ่น รู้สึกดีๆ เกี่ยวกับตนเอง เพราะพฤติกรรมเหล่านี้ เป็นที่ยอมรับของวัฒนธรรมสังคมตะวันออกว่า เป็นสิ่งที่เหมาะสม
บทสรุปท้ายสุดก็คือ การประเมินคุณค่าในตนเองที่สูง มีแนวโน้มที่จะฟูมฟักพัฒนาการที่ปรับตัวได้ (Adaptive) ในอีกหลายปีต่อมา โดยมีประสบการณ์ในชีวิตที่ดีๆ ต่อสังคม (Pro-social) มากกว่าพฤติกรรมที่ต่อต้านสังคมหรือปรับตัวเข้ากับสังคมไม่ได้ (Mal-adaptive)
แหล่งข้อมูล
- Plotnik, Rod. (2002). Introduction to Psychology (6th Ed). Pacific Grove, CA: Wadsworth-Thompson Learning.
- Self-esteem - [2015, January 10].