Self Esteem การเห็นคุณค่าในตัวเองที่สร้างได้

Self Esteem หรือการเห็นคุณค่าในตัวเอง เป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยส่งเสริมสุขภาพโดยรวมและคุณภาพชีวิต ซึ่งการเห็นคุณค่าในตัวเองต่ำอาจส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิต และอาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพจิตในระยะยาวได้ ดังนั้น การตระหนักถึงความสำคัญในการสร้าง Self Esteem จึงเป็นสิ่งที่ไม่ควรละเลย

Self Esteem คือ อะไร ?

Self Esteem คือ ความคิดเห็นที่มีต่อตัวเอง ซึ่งส่งผลต่อความกระตือรือร้นในการใช้ชีวิต รวมถึงการรับมือกับอารมณ์และสถานการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น โดยผู้ที่มี Self Esteem สูงนั้นจะมีทัศนคติที่ดีต่อตนเอง ในทางกลับกัน การมี Self Esteem ต่ำจะส่งผลให้รู้สึกแย่และมีมุมมองความคิดต่อตัวเองในแง่ลบ ซึ่งเป็นเหตุให้ขาดความกระตือรือร้นในการทำสิ่งต่าง ๆ และรู้สึกว่าตนเองไม่มีความสามารถในการเผชิญหน้ากับปัญหาหรือความท้าทายในชีวิต

สาเหตุทำให้มี Self Esteem ต่ำ

การมี Self Esteem ต่ำเกิดขึ้นได้ตั้งแต่ในวัยเด็ก โดยมีอิทธิพลมาจากความคิดที่บุคคลใกล้ชิดหล่อหลอมเด็ก รวมถึงอาจมีปัจจัยอื่น ๆ ที่ทำให้เด็กมี Self Esteem ลดต่ำลงได้ด้วยเช่นกัน เช่น การถูกกลั่นแกล้งหรือทำร้ายร่างกาย ความเครียด ปัญหาสุขภาพร่างกายหรือจิตใจ ปัญหาเกี่ยวกับการเรียนการทำงาน และปัญหาด้านความสัมพันธ์อย่างการหย่าร้างของพ่อแม่ เป็นต้น

นอกจากนี้ บุคลิกภาพก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ส่งผลให้มี Self Esteem ลดลงได้ เช่น บางรายอาจตั้งมาตรฐานของตัวเองไว้สูงจนเกินความสามารถ เมื่อทำไม่ได้จึงรู้สึกว่าตัวเองไม่ดีหรือโทษตัวเอง เป็นต้น

Self Esteem ต่ำ ส่งผลอย่างไร ?

การมี Self Esteem ที่ต่ำหรือลดต่ำลงอาจส่งผลกระทบต่อทั้งร่างกายและจิตใจ โดยอาการที่มักพบ ได้แก่ เกลียดตัวเอง รู้สึกไร้ค่าหรือรู้สึกเหมือนไม่มีใครชอบ มีปัญหาในการตัดสินใจ โทษตัวเอง ไม่มีความสุข ไม่ค่อยมีความมั่นใจ รู้สึกผิดเมื่อใช้เวลาหรือใช้จ่ายเงินเพื่อความสุขของตัวเอง ไม่เห็นข้อดีของตัวเอง ไม่เชื่อในคำชื่นชมของผู้อื่นที่มีต่อตนเอง เป็นต้น ซึ่งเมื่อเวลาผ่านไป อาการเหล่านี้อาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพจิตอย่างโรคซึมเศร้าหรือโรควิตกกังวลได้

นอกจากนี้ การมี Self Esteem ต่ำยังส่งผลต่อคุณภาพชีวิตในหลาย ๆ ด้าน เช่น

• มีปัญหาด้านความสัมพันธ์ ผู้ที่มี Self Esteem ต่ำอาจพยายามอดทนต่อทุกการกระทำของคนรักหรือคนใกล้ชิด โดยไม่พูดหรือระบายความรู้สึกที่แท้จริงของตัวเองออกมา เพื่อรักษาความสัมพันธ์ไว้แม้ตนเองจะรู้สึกไม่ดีก็ตาม หรือมีความคิดว่าตัวเองไม่มีวันเป็นที่รัก ส่งผลให้ความสัมพันธ์ลดลงจนมีปัญหาร้ายแรงยิ่งขึ้นได้ นอกจากนี้ บางรายอาจแปรเปลี่ยนความรู้สึกดังกล่าวเป็นความโกรธและทำร้ายหรือกลั่นแกล้งผู้อื่นได้เช่นกัน
• เก็บตัว หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ต้องพบปะกับผู้อื่น เพราะคิดว่าผู้อื่นอาจรู้สึกไม่ชอบตนเอง
• กลัวการเริ่มต้นใหม่ โดยอาจขาดความสามารถในการริเริ่มหรือทำในสิ่งที่ท้าทาย หรือทำสิ่งที่เป็นความท้าทายไม่ได้ เพราะเชื่อว่าพวกเขาไม่มีความสามารถพอ
• ไม่กล้าตัดสินใจ หรือพยายามหลีกเลี่ยงสถานการณ์ที่ต้องตัดสินใจ เพราะกลัวว่าจะตัดสินใจผิดพลาด
• นิยมความสมบูรณ์แบบ บางคนอาจกดดันตัวเองหรือผู้อื่นให้ทำในสิ่งที่สมบูรณ์แบบ
• มีพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพ ผู้ที่มี Self Esteem ต่ำมักละเลยการดูแลตัวเอง และเสี่ยงมีพฤติกรรมทำร้ายสุขภาพมากขึ้นด้วย เช่น ติดยาเสพติด ติดสุรา มีความผิดปกติในการรับประทานอาหาร และบางรายอาจถึงขั้นคิดทำร้ายตัวเองหรือฆ่าตัวตาย เป็นต้น

Self Esteem สร้างได้อย่างไร ?

การเห็นคุณค่าในตัวเองเป็นสิ่งที่ฝึกฝนให้เกิดขึ้นได้ โดยเริ่มจากตัวเองหรือการสนับสนุนจากคนรอบข้าง เพียงปฏิบัติตามคำแนะนำ ดังต่อไปนี้

• คิดเกี่ยวกับตัวเองในแง่บวก เมื่อทำผิดพลาด หลายคนอาจกดดันหรือโทษตัวเองมากเกินไป ซึ่งควรพยายามคิดเหมือนตนเองจะให้คำแนะนำกับเพื่อนสนิท โดยพึงระลึกอยู่เสมอว่าตนมีค่า มีความพิเศษที่ไม่เหมือนใคร และแม้ว่าจะมีปัญหาใด ๆ เกิดขึ้นก็สามารถข้ามผ่านมันไปได้
• ตะหนักถึงข้อดีและความสำเร็จของตนเอง อย่าให้ความรู้สึกในแง่ลบบดบังจนมองไม่เห็นข้อดีของตนเอง โดยอาจลองเขียนถึงสิ่งที่ทำได้ดีหรือความสำเร็จเล็ก ๆ น้อย ๆ แล้วแปะไว้บนผนังเพื่อเตือนตัวเอง หากคิดไม่ออกให้สอบถามคนใกล้ชิด ซึ่งบุคคลรอบข้างควรสร้างความมั่นใจให้แก่ผู้ที่มี Self Esteem ต่ำด้วยการสนับสนุน ชมเชย และให้กำลังใจเป็นประจำ
• กล้าปฏิเสธในสิ่งที่ตนไม่ต้องการ ผู้ที่มี Self Esteem ต่ำมักไม่กล้าปฏิเสธผู้อื่น แม้ตนเองจะไม่ชอบหรือไม่ต้องการสิ่งนั้น ซึ่งอาจยิ่งทำให้เกิดความรู้สึกหดหู่หรือไม่พอใจในตนเองมากยิ่งขึ้น ทางที่ดีควรนึกถึงตนเองให้มากขึ้นโดยเริ่มปฏิเสธในสิ่งที่ฝืนใจหรือไม่ต้องการ
• ทำในสิ่งที่ตนมีความสุข ไม่ใช่เรื่องผิดหากจะทำตามใจตัวเองบ้าง เพราะจะทำให้รู้สึกผ่อนคลายและมีความสุขมากขึ้น ทั้งยังเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยให้มี Self Esteem สูงขึ้นไปด้วย
• ตั้งเป้าหมายในสิ่งที่สามารถทำได้จริง เช่น การเริ่มต้นทำสิ่งใหม่ ๆ ที่ไม่เคยลอง หรือการพบปะกับผู้คน เป็นต้น โดยเริ่มจากสิ่งเล็ก ๆ เพื่อให้สามารถทำตามแผนที่กำหนดไว้ได้ง่ายขึ้น เพื่อช่วยให้มีความมั่นใจในตัวเองมากกว่าเดิม
• ให้อภัยผู้อื่น ความรู้สึกโกรธแค้นหรือความไม่พึงพอใจต่อคนอื่นจะยิ่งทำให้ตนมีความคิดในแง่ลบ จึงควรให้อภัยผู้อื่นเพื่อให้ตัวเองได้หลุดพ้นจากความรู้สึกแย่ ๆ และช่วยให้มีความสุขมากขึ้น
• เป็นมิตรกับผู้อื่น การเริ่มต้นบทสนทนาหรือยิ้มให้กับคนรอบข้างเป็นสิ่งหนึ่งที่สร้างความรู้สึกดี ๆ ให้แก่ตนเองได้ ซึ่งจะช่วยเพิ่มความรู้สึกเห็นคุณค่าในตัวเองไปด้วย
• ไม่เปรียบเทียบตนเองกับผู้อื่น เพราะจะทำให้เกิดความเครียดและความวิตกกังวล รู้สึกไม่ดีกับตัวเอง รวมทั้งอาจกระทบต่อปัญหาสุขภาพจิตและคุณภาพชีวิตในด้านอื่นด้วย โดยควรคิดว่าตนเองได้ทำอย่างเต็มที่และดีที่สุดแล้ว
• หลีกเลี่ยงการอยู่ร่วมกับคนที่ทำให้รู้สึกแย่ เพราะจะยิ่งทำให้รู้สึกแย่กับตัวเองมากยิ่งขึ้น
• ใช้เวลากับคนใกล้ชิดมากขึ้น คนใกล้ชิดถือเป็นบุคคลสำคัญในชีวิตที่สามารถช่วยสนับสนุน เป็นกำลังใจ ตลอดจนเสริมสร้างความมั่นใจและการเห็นคุณค่าในตัวเองได้ด้วย
• นอนหลับให้เพียงพอ เพราะการพักผ่อนที่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกายนั้นจะส่งผลดีต่อสุขภาพในทุก ๆ ด้าน
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์และครบถ้วนตามหลักโภชนาการ เพื่อช่วยเสริมสร้างสุขภาพให้แข็งแรงทั้งกายและใจ
• รักษาความสะอาดของร่างกาย การหมั่นดูแลความสะอาดของร่างกายและสวมใส่เสื้อผ้าที่สะอาดสะอ้านจะช่วยเพิ่มความมั่นใจให้กับผู้ที่มี Self Esteem ต่ำได้
• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ การออกกำลังกายจะทำให้ร่างกายหลั่งสารสร้างความสุขอย่างเอนดอร์ฟินออกมา ช่วยให้รู้สึกมีความสุขและเกิดความพึงพอใจต่อตนเองมากขึ้น
• จัดที่อยู่อาศัยให้สะอาดและปลอดโปร่ง สภาพแวดล้อมและบรรยากาศที่ดีโดยรอบจะช่วยให้เกิดความรู้สึกผ่อนคลายมากยิ้งขึ้น

จัดการกับความเครียด ความเครียดเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้ Self Esteem ลดลงได้ ดังนั้น ควรจัดการกับความเครียดด้วยการทำกิจกรรมที่ช่วยให้ผ่อนคลาย เช่น นวด ฟังเพลง เต้นรำ วาดภาพ เป็นต้น