ไข้สมองอักเสบ ไข้ร้ายที่น่ากลัว (ตอนที่ 2)

19 กรกฎาคม 2017

สาเหตุที่แท้จริงของการเกิดไข้สมองอักเสบยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด แต่ส่วนมากวิเคราะห์ว่า เกิดจากการติดเชื้อไวรัส นอกจากนี้อาจมีการติดเชื้อแบคทีเรีย หรือมีสาเหตุจากการอักเสบชนิดไม่ติดเชื้อ (Noninfectious inflammatory conditions) ซึ่งมีผลกระทบต่อสมอง ดังนี้

• การติดเชื้อปฐมภูมิ (Primary encephalitis) เกิดขึ้นเมื่อมีการติดเชื้อไวรัสหรือเชื้ออื่นที่สมองโดยตรง การติดเชื้ออาจจะเกิดที่บริเวณเดียวหรือมีการแพร่กระจาย หรืออาจจะเป็นการกลับมาของเชื้อไวรัสที่แฝงตัว (Latent) จากการป่วยครั้งก่อน
• การติดเชื้อทุติยภูมิ (Secondary / postinfectious encephalitis) เกิดจากระบบภูมิต้านทานผิดปกติ แทนที่จะทำปฏิกริยากับเซลล์ที่ติดเชื้ออย่างเดียว กลับมามีผลกับเซลล์ปกติในสมองด้วย (Autoimmune encephalitis)

ทั้งนี้ ไข้สมองอักเสบทุติยภูมิมักเกิดในสัปดาห์ที่ 2-3 หลังการติดเชื้อ แต่ไม่ค่อยพบว่าเกิดจากอาการแทรกซ้อนของวัคซีนไวรัส

โดยสาเหตุสำคัญของโรคไข้สมองอักเสบ ได้แก่

• การติดเชื้อ Herpes simplex virus (HSV) ซึ่งมีอยู่ 2 ชนิด คือ
  • HSV type 1 (HSV-1) ที่ทำให้เป็นเริม (Cold sores) หรือเป็นแผลพุพองรอบปาก ซึ่งเป็นสาเหตุที่พบได้ยาก แต่ก็สามารถทำลายสมองและทำให้เสียชีวิตได้
  • HSV type 2 (HSV-2) ที่เป็นสาเหตุทำให้เกิดเริมที่อวัยวะเพศ (Genital herpes)
• การติดเชื้อ Herpes viruses ตัวอื่น เช่น Epstein-Barr virus ที่เป็นสาเหตุของโรคโมโน (Infectious mononucleosis) และ เชื้อ Varicella-zoster virus ที่เป็นสาเหตุของโรคสุกใส (Chickenpox) และโรคงูสวัด (Shingles)
• การติดเชื้อ Enteroviruses ซึ่งรวมถึงเชื้อไวรัสโปลิโอ (Poliovirus) และ เชื้อ Coxsackievirus ที่ทำให้เกิดโรคมือเท้าปาก
• การติดเชื้อไวรัสที่มาจากยุง (Mosquito-borne viruses) เช่น เชื้อ West Nile virus เป็นต้น ซึ่งอาการจะปรากฏหลังการติดเชื้อดังกล่าวประมาณ 2-3 วัน จนถึง 2 สัปดาห์
• การติดเชื้อไวรัสที่มาจากเห็บ (Tick-borne viruse)s เช่น เชื้อ Powassan virus ซึ่งอาการจะปรากฏหลังการติดเชื้อดังกล่าวประมาณ 1 สัปดาห์
• การติดเชื้อไวรัสโรคพิษสุนัขบ้า (Rabies virus) ที่ทำให้เกิดไข้สมองอักเสบได้อย่างรวดเร็ว
• การติดเชื้อของเด็ก (Childhood infections) เช่น โรคหัด (Measles / rubeola) โรคคางทูม (Mumps) และโรคหัดเยอรมัน (German measles) ซึ่งถือเป็นการติดเชื้อทุติยภูมิที่ไม่ค่อยพบในปัจจุบันแล้ว เนื่องจากการมีวัคซีนป้องกันโรคดังกล่าว

ส่วนปัจจัยที่เพิ่มความเสี่ยงในการเป็นโรคโรคไข้สมองอักเสบ ได้แก่

• อายุ – โดยเฉพาะในเด็กเล็กและผู้สูงอายุ หรือกรณีของโรคไข้สมองอักเสบที่เกิดจากเชื้อ HSV ซึ่งมักพบในผู้ที่มีอายุระหว่าง 20-40 ปี
• ระบบภูมิต้านทานอ่อนแอ – เช่น ในผู้ที่ติดเชื้อ HIV/AIDS หรือผู้ที่กินยากดภูมิ (Immune-suppressing drugs)
• สภาพทางภูมิศาสตร์ – เช่น กรณีของการติดเชื้อไวรัสที่มาจากยุงหรือเห็บในบางพื้นที่
• ฤดูกาล – เช่น กรณีของการติดเชื้อไวรัสที่มาจากยุงที่เกิดในหน้าฝน

แหล่งข้อมูล:

1. Encephalitis [2017, July 18].
2. Encephalitis. [2017, July 18].