โรคซึมเศร้า เข้าวัดก็ไม่ช่วย

เมื่อได้ยินว่าคนใกล้ตัวกำลังเผชิญกับโรคซึมเศร้า (Depression) การแนะนำให้ไป เข้าวัด นั่งสมาธิ เพื่อคลายความเศร้าและความหดหู่ก็แทบจะกลายเป็นแนวทางสำเร็จรูปที่หลายคนนึกถึงหรือบอกกล่าวกับผู้ป่วยด้วยความปรารถนาดีไปเสียแล้ว แต่คำแนะนำเหล่านี้ อาจไม่ใช่วิธีการแก้ปัญหาที่ถูกต้อง และยังแสดงถึงการขาดความเข้าใจต่อผู้ป่วยอีกด้วย

นั่นก็เพราะอาการของผู้ป่วยซึมเศร้าไม่เหมือนกับอารมณ์เศร้าของคนปกติทั่วไปที่จะหายไปได้ง่ายๆ แต่มีความรุนแรงและยาวนานกว่าจนส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวันได้ โดยอาจทำให้วิตกกังวล เศร้า เหนื่อยล้าตลอดเวลา โดดเดี่ยว สิ้นหวัง มีทัศนคติในแง่ลบ ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้ หงุดหงิด และคิดฆ่าตัวตายในที่สุด

อะไรทำให้เกิดภาวะซึมเศร้า

เคยสงสัยไหมว่าอาการซึมเศร้าเหล่านี้เกิดจากอะไรกันแน่ การเกิดภาวะซึมเศร้านั้นมีความซับซ้อนและสามารถประกอบด้วยหลายปัจจัยที่เป็นไปได้ การรู้สาเหตุเหล่านี้ก็น่าจะช่วยให้เข้าใจผู้ป่วยซึมเศร้าได้ดียิ่งขึ้น

• การทำงานของสมอง เราอาจเคยได้ยินบ่อย ๆ ว่าภาวะซึมเศร้าเกิดจากความผิดปกติของสมดุลสารเคมีในสมอง (Neurotransmitters) ที่มีมากหรือน้อยเกินไป แต่ปัจจุบันยังมีการคาดการณ์ถึงต้นเหตุที่สำคัญยิ่งกว่า นั่นก็คือการเชื่อมต่อและการเจริญเติบโตของเซลล์ประสาทบริเวณสมองส่วนฮิปโปแคมปัส (Hippocampus) ยิ่งผู้ป่วยมีภาวะซึมเศร้า การเติบโตในส่วนนี้ก็ยิ่งมีน้อยลง ซึ่งต่อไปหากมีการศึกษาที่ชัดเจนขึ้นก็อาจช่วยให้รักษาอาการซึมเศร้าได้ตรงจุดยิ่งขึ้น
• พันธุกรรม ภาวะซึมเศร้าถ่ายทอดได้ทางพันธุกรรมที่ทำหน้าที่คอยควบคุมส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ไม่เว้นแม้แต่สมอง เมื่อพันธุกรรมทำงานผิดปกติไป ร่างกายก็เปลี่ยนไปซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะซึมเศร้าได้
• บุคลิกภาพและลักษณะนิสัย ลักษณะนิสัยเฉพาะตัวบางประการก็เป็นอีกปัจจัยหนึ่ง นักจิตวิทยาชี้ว่าทัศนคติและมุมมองต่อโลกจะส่งผลต่อความรู้สึกของเราเอง ดังนั้นจึงไม่แปลกที่ผู้ที่มีทัศนคติในทางลบ เช่น ไม่มั่นใจในตัวเอง วิตกกังวลง่าย หรือชอบตำหนิตัวเองและผู้อื่น จะมีแนวโน้มเข้าสู่ภาวะนี้ง่าย
• เหตุการณ์ตึงเครียดในชีวิต ความเศร้าจากการสูญเสีย เจ็บป่วย ตกงาน ปัญหาด้านความสัมพันธ์ เผชิญความรุนแรง หรือถูกคุกคามทางเพศ แต่ละคนมีความสามารถในการรับมือและแก้ปัญหาเหล่านี้ต่างกัน แต่สำหรับผู้ที่มีลักษณะนิสัยอ่อนไหวต่อสิ่งกระทบนั้น ความเศร้าและความเสียใจต่าง ๆ อาจมีความรุนแรงขึ้น ทำให้เป็นโรคซึมเศร้าได้
• อาการเจ็บป่วย โรคที่ร้ายแรงและเรื้อรังสามารถนำมาซึ่งภาวะซึมเศร้าของผู้ป่วยได้ในที่สุด มีโรคจำนวนมากที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการเกิดภาวะซึมเศร้า ได้แก่ โรคหัวใจ พาร์คินสัน อัลไซเมอร์ ภาวะติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ เอดส์ มะเร็ง เป็นต้น
• การใช้ยารักษาโรคบางชนิด ยาบางชนิดอาจมีผลข้างเคียงที่สามารถทำให้ผู้ป่วยเกิดภาวะซึมเศร้า เช่น ยาจำพวกสเตียรอยด์ และยารักษาโรคความดันโลหิต ดังนั้นหากใช้ยาใด ๆ แล้วมีอาการของภาวะซึมเศร้า ผู้ป่วยควรต้องพบแพทย์

เมื่อทราบสาเหตุที่ซับซ้อนและคาบเกี่ยวกันข้างต้นแล้ว คงทำให้เราได้ปรับมุมมองต่อผู้ป่วยภาวะซึมเศร้าเสียใหม่ และเข้าใจว่าทำไมผู้ป่วยถึงไม่อาจเยียวยาตนเองหรือปรับความคิดให้เป็นไปในแง่ดีได้ ดังนั้น แทนการแนะนำให้ผู้ป่วยเลิกเครียด เข้าวัด หรือหากิจกรรมอื่นทำ จึงควรใส่ใจให้ผู้ป่วยได้รับการรักษาตามแนวทางการแพทย์ เช่นการใช้ยาต้านซึมเศร้า การบำบัดด้วยการพูดคุย และการรักษาด้วยการกระตุ้นเซลล์สมองและประสาท

บุคคลรอบข้างถือเป็นกำลังใจสำคัญที่จะทำให้ผู้ป่วยต่อสู้และผ่านภาวะนี้ไปได้ การช่วยเยียวยาทำได้ดังนี้

• ให้กำลังใจ ความเข้าใจ และอดทนต่อผู้ป่วย
• คอยพูดคุยและรับฟังพวกเขา หลีกเลี่ยงคำพูดให้กำลังใจ แต่ไม่เกิดประโยชน์ต่าง ๆ เช่น “สู้ ๆ” “ทำไมแค่นี้ทำไม่ได้” “แค่นี้ยอมแพ้แล้วหรือ” “แย่จัง” ผู้ป่วยต้องการหาคนรับฟัง มากกว่าพูดหรือสอนธรรมะ
• พยายามให้พวกเขาเห็นถึงความเป็นจริงและมีความหวัง ย้ำให้มั่นใจว่าเวลาและการรักษาที่ถูกต้องจะช่วยได้แน่นอน
• ชวนผู้ป่วยไปทำกิจกรรมที่ชอบ ไปเดินเล่น แต่หากผู้ป่วยไม่อยากไป ก็ไม่ควรไปกดดันหรือฝืนใจ
• ให้การช่วยเหลือในการนัดหมายแพทย์ให้
• อย่าเพิกเฉยหากผู้ป่วยกล่าวเรื่องการฆ่าตัวตาย ควรรีบแจ้งกับนักบำบัดหรือแพทย์ทันที