เบญกานี สรรพคุณและประโยชน์ของลูกเบญกานี 15 ข้อ

เบญกานี

เบญกานี ชื่อสามัญ Nutgall^[2]

เบญกานี ชื่อวิทยาศาสตร์ Quercus infectoria G.Olivier จัดอยู่ในวงศ์ก่อ (FAGACEAE)^[1],[2]

สมุนไพรเบญกานี มีชื่อเรียกอื่นว่า ลูกเบญกานี, ลูกเบญจกานี, หมดเจียะจี้ (จีนแต้จิ๋ว), หม้อสือจื่อ (จีนกลาง) เป็นต้น^[1],[2]

หมายเหตุ : ในหนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีนที่ใช้บ่อยในประเทศไทย ได้ระบุว่าชื่อสมุนไพรชนิดนี้โดยใช้คำว่า “เบญจกานี” ส่วนในหนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติและในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน จะใช้คำว่า “เบญกานี” และจากการสืบค้นข้อมูลในประเทศไทย พบว่าหลาย ๆ ข้อมูลจะใช้คำว่า “เบญกานี” เป็นหลัก ผู้เขียนจึงขอเรียกสมุนไพรชนิดนี้ว่า “เบญกานี” นะครับ^[1],[2]

ลักษณะของเบญกานี

• เบญกานีเป็นรังของผึ้งชนิดหนึ่ง (คือผึ้งชนิด Quercus infectoria G.Olivier แต่ข้อมูลจากพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานระบุว่าเบญกานีเกิดจากการวางไข่ของแมลงชนิด Cynips tinctoria) โดยผึ้งชนิดนี้จะเข้าไปวางไข่บนต้น Quercus infectoria G.Olivier เมื่อผึ้งเจริญเติบโตเต็มที่จนเป็นผึ้งสมบูรณ์แล้วก็จะบินออกจากรังไปและทิ้งรังไว้ ซึ่งรังผึ้งชนิดนี้เองที่ถูกนำมาทำเป็นยา โดยเรียกว่า “เบญกานี” หรือ “เบญจกานี” โดยรังผึ้งดังกล่าวจะมีลักษณะเป็นก้อนแข็งค่อนข้างกลมสีน้ำตาลเข้มหรือสีน้ำตาลอมเทา ด้านหนึ่งจะมีขั้วลักษณะคล้ายกับจุกขนาดเล็ก ผิวขรุขระมันเงา มีรูพรุนเข้าไปข้างในได้ มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1-2.5 เซนติเมตร บางครั้งพบซากของตัวอ่อนอยู่ภายใน โดยต้นไม้ชนิดนี้ส่วนมากแล้วจะพบได้ที่ประเทศอิหร่าน ตรุกี และประเทศกรีก^[1]

• ส่วนตามความหมายของพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒ ได้ให้ความหมายของคำว่า “เบญกานี” ไว้ว่า เบญกานีคือชื่อเรียกก้อนแข็ง ๆ ที่เกิดตามใบของไม้ก่อชนิด Quercus infectoria Oliv. ในวงศ์ FAGACEAE เกิดจากการวางไข่ของแมลงชนิด Cynips tinctoria เบญกานีมีรสฝาดจัด ใช้ทำยาได้ เราเรียกว่า “ลูกเบญกานี“

สรรพคุณของลูกเบญกานี

1. รังแห้งหรือลูกเบญกานี มีรสขมฝาด เป็นยาร้อนเล็กน้อย ออกฤทธิ์ต่อปอด ม้าม และไต ใช้เป็นยาแก้ไอเป็นเลือด หลอดลมอักเสบ^[1]
2. ใช้แก้อาการปวดฟัน ด้วยการใช้เบญกานีนำมาเผาไฟให้เกรียม แล้วบดเป็นผง ใช้ทาบริเวณที่เป็นแผล^[1]
3. ช่วยรักษาปากหรือลิ้นเป็นแผล ด้วยการใช้เบญกานีนำมาเผาไฟให้เกรียม แล้วบดเป็นผง ใช้ทาบริเวณที่เป็นแผล^[1] แก้ปากเป็นแผล แก้ละอง ให้ละลายน้ำลูกเบญกานีแล้วนำมาฝนทาปาก^[3]
4. ใช้เป็นยาแก้ลิ้นเป็นฝ้า^[3]

5. ช่วยแก้อาเจียน^[4]
6. ช่วยบรรเทาอาการท้องเสีย^[3]
7. ใช้เป็นยาแก้อาการท้องร่วง ท้องเสีย^[1],[3],[4]
8. ช่วยแก้บิดปวดเบ่ง^[1],[4]
9. ใช้เป็นยาแก้บิดมูกเลือด ถ่ายเป็นเลือด ด้วยการใช้เบญกานี 35 กรัม นำมาบดให้เป็นผง แล้วทำเป็นยาลูกกลอนขนาดเท่ากับเม็ดถั่วเหลือง ใช้รับประทานครั้งละ 10 เม็ด วันละ 2-3 ครั้ง^[1]
10. ช่วยรักษาริดสีดวงภายใน ด้วยการนำเบญกานีมาเผาไฟให้เกรียม แล้วนำมาบดเป็นผงทำเป็นยาเม็ดลูกกลอน หรือบดให้เป็นผงชงกับน้ำรับประทาน^[1]
11. ใช้เป็นยาห้ามเลือดภายใน แก้อาการตกเลือด^[1],[2]
12. ใช้เป็นยาแก้น้ำอสุจิเคลื่อนโดยไม่รู้ตัว^[1]
13. ช่วยแก้อาการปวดมดลูก^[4]
14. ใช้เป็นยาสมานแผลสด ห้ามเลือด ด้วยการนำเบญกานีมาบดเป็นผงทา แล้วใช้ทาบริเวณที่เป็นแผล^[1],[2]
15. เบญกานีเป็นสมุนไพรที่จัดอยู่ในตำรับ “ยามันทธาตุ” โดยในตำรับยาจะประกอบด้วยลูกเบญกานีและสมุนไพรอื่น ๆ อีกหลายชนิด ซึ่งตำรับยานี้มีสรรพคุณเป็นยาแก้ท้องขึ้นท้องเฟ้อ แก้ธาตุไม่ปกติ^[3]

หมายเหตุ : การใช้สมุนไพรเบญกานีตาม [1] ให้ใช้ครั้งละ 6-15 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน หรือใช้ร่วมกับตัวยาชนิดอื่น ๆ ในตำรับยาตามที่ต้องการ ส่วนการใช้เป็นยาภายนอก ให้นำเบญกานีมาบดเป็นผงทา ใช้ทาบริเวณที่เป็นแผล^[1]

ข้อควรระวังในการใช้เบญกานี

• สำหรับผู้ที่เป็นบิดถ่ายแล้วมีอาการแสบร้อน และผู้ที่มีอาการท้องผูก ห้ามรับประทานสมุนไพรชนิดนี้^[1]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของเบญกานี

• พบสาร Turkish gallotannin ประมาณ 50-70%, สาร Gallic acid, Tannic acid และพบยางอีกเล็กน้อย เป็นต้น^[1]

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย.  (วิทยา บุญวรพัฒน์).  “เบญจกานี”.  หน้า 312.
2. หนังสือสมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ.  (คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล).  “เบญกานี Nutgall”.  หน้า 213.
3. ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ยาสามัญประจำบ้านแผนโบราณ.
4. ตำรับยา ตำราไทย.  “สรรพคุณยาเภสัช”.  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก: thrai.sci.ku.ac.th.  [31 ก.ค. 2014].

ภาพประกอบ : byherbal.com

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย ()

เรื่องที่น่าสนใจ