เซลล์ เนื้อเยื่อ และอวัยวะ (Cell, Tissue and Organ)

เซลล์ เนื้อเยือ อวัยวะ ความหมายทั่วไปคือ

ก. เซลล์ (Cell) ได้แก่ หน่วยเล็กที่สุดของสิ่งมีชิวิตที่มีชีวิตอยู่ได้ด้วยตนเอง และทำหน้าที่เฉพาะแต่ละชนิดของเซลล์ อย่างไรก็ตามเฉพาะเพียงเซลล์อย่างเดียวไม่สามารถช่วยให้ร่าง กายมนุษย์ดำรงชีวิตอยู่ได้

อนึ่ง ศัพท์เกี่ยวข้องกับเซลล์ที่พบบ่อยทางการแพทย์และเภสัชกรรม ได้แก่ ผนังเซลล์ เยื่อหุ้มเซลล์, ไซโตพลาสซึม, นิวเคลียส หรือ เซลล์นิวเคลียส, ไมโทคอนเดรีย, อวัยวะเซลล์, และไรโบโซม

• ผนังเซลล์(Cell wall) คือ ผนังชั้นนอกสุดที่หุ้มเซลล์ มีหน้าที่ คงรูปร่างของเซลล์ ปกป้องเซลล์ ป้องกันการบาดเจ็บของเซลล์ ช่วยในการเจริญเติบโตของเซลล์ ช่วยเป็นตัวกรองสารต่างๆที่จะเข้ามาในเซลล์ ช่วยป้องกันไม่ให้สารต่างๆในเซลล์หลุดออกไปนอกเซลล์ รวมถึงช่วยการแลกเปลี่ยนสารตามธรรมชาติระหว่างของเหลวนอกเซลล์และของเหลวในเซลล์
• เยื่อหุ้มเซลล์ (Cell membrane ชื่ออื่นได้แก่ Plasma membrane หรือ Cytoplasmic membrane และชื่อเดิมคือ Plasmalemma) คือ เยื่อ/แผ่นเยื่อทางชีวภาพที่ห่อหุ้มเซลล์เพื่อปกป้องเซลล์ เพื่อแยกเซลล์ออกจากสาร/ของเหลวต่างๆที่ล้อมอยู่นอกเซลล์ โดยเยื่อหุ้มเซลล์จะประกอบด้วยสารไขมันและสารโปรตีน และคุณสมบัติหลักของเยื่อหุ้มเซลล์อีกประการคือ ยอมให้สารบางอย่างในสิ่งแวดล้อมภายนอกผ่านเข้ามาในเซลล์ได้(เช่น สารอาหาร) และป้องกันไม่ให้สารบางอย่างในเซลล์ซึมออกไป/ซึมเข้าไปอยู่ในสิ่งแวดล้อมรอบเซลล์(เช่น อวัยวะเซลล์)
• ไซโตพลาสซึม(Cytoplasm) คือ ส่วนประกอบที่อยู่ภายในเยื่อหุ้มเซลล์ แต่อยู่ภายนอกนิวเคลียส/Nucleus มีลักษณะกึ่งของเหลวที่เรียกว่า Cytosol (Intra cellular fluid ย่อว่า ICF หรือ Cytoplasmic matrix) ที่80%จะเป็นน้ำ นอกนั้นเป็นสาร/สิ่งต่าง เช่น เกลือแร่ สารอาหาร และ อวัยวะเซลล์ต่างๆ เช่น ไรโบโซม(Ribosome) ไซโตพลาสซึมจะไม่มีสี และทำหน้าที่สำคัญหลายประการ เพื่อให้เซลล์สามารถทำงานได้ เช่นเป็นส่วนในกระบวนการทำงานของสาร/สิ่งต่างๆภายในเซลล์ที่รวมถึงนิวเคลียสและอวัยวะเซลล์
• นิวเคลียส(Nucleus) หรือ เซลล์นิวเคลียส(Cell nucleus) คือ ส่วนประกอบของเซลล์ที่อยู่ในไซโตพลามซึม จัดเป็นอวัยวะเซลล์ขนาดใหญ่ที่มีเยื่อหุ้ม และเป็นที่อยู่ของสารพันธุกรรม DNA RNA รวมถึง Nucleolus(กลุ่มอวัยวะเซลล์ที่สร้างRNA ที่จะนำไปสร้างเป็น Ribosome ) ดังนั้นหน้าที่หลักที่สำคัญที่สุดของนิวเคลียส คือแหล่งกำเนิดของสารพันธุกรรมต่างๆ
• อวัยวะเซลล์(Organelle)คือ หน่วยย่อยๆขนาดเล็กของเซลล์ที่มักอยู่ในไซโตพลามซึม เป็นหน่วยที่มีจำนวนและชนิดหลากหลาย แต่ละหน่วยจะทำงานสำคัญต่างๆกันเพื่อการดำรงชีวิตของเซลล์ เช่น ไรโบโซม นิวเคลียส ไมโตคอนเดรีย
• ไมโตคอนเดรีย หรือ ไมโทคอนเดรีย(Mitochondria หรือ Mitochondrion) เป็นอวัยวะเซลล์ขนาดเล็กมาก อยู่ในไซโตพลาสซึม ไมโทคอนเดรีย มีหน้าที่คอยส่งลำเลียงสารอะดีโนซีนไตรฟอสเฟต(Adenosine triphosphate ย่อว่าATP)ให้ร่างกาย เพื่อใช้ในกระบวนการสร้างและใช้พลังงานของเซลล์ทุกๆเซลล์ ไมโทคอนเดรียจึงได้ชื่อว่าเป็น “ขุมพลังงานของเซลล์(The powerhouse of the cell)"
• ไรโบโซม(Ribosome) คือ หน่วยเซลล์ที่เป็นแหล่งสร้างสารโปรตีนตามการกำกับของRNA เพื่อการนำไปสร้างสารพันธุกรรมต่างๆ นักวิทยาศาสตร์บางท่านจัดให้ไรโบโซมเป็นอวัยวะเซลล์ชนิดหนึ่ง

อนึ่ง เซลล์สิ่งมีชีวิตแบ่งได้เป็น2ชนิดคือ

• ยูแคริโอทิค(Eukaryotic cell หรือ Eukaryote) คือ เซลล์ของสิ่งมีชีวิต ที่ นิวเคลียส มีแผ่นเยื่อหุ้ม(Membrane) เช่น เซลล์มนุษย์ และสัตว์ต่างๆ รวมถึงแบคทีเรียบางชนิด
• โปรแคริโอท (Prokaryotic cell หรือ Prokaryote ) เป็นเซลล์ของสิ่งมีชีวิตที่นิวเคลียส ไม่มีแผ่นเยื่อหุ้ม เช่น สัตว์เซลล์เดียว เป็นต้น

ข. เนื้อเยื่อ (Tissue) ได้แก่ เซลล์ชนิดเดียวกันมากมายรวมตัวกันเพื่อทำหน้าที่อย่างเดียว กันเช่น เนื้อเยื่อบุภายในช่องปาก เนื้อเยื่อหลอดเลือด และต่อมน้ำเหลือง ในทางการแพทย์ การศึกษาในเรื่องของเนื้อเยื่อ จะเรียกว่า “ฮีสโตโลจี(Histology) หรือ Histopathology ” ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในการตรวจทางพยาธิวิทยา

ทั้งนี้ ร่างกายเราประกอบด้วยเนื้อเยื่อหลากหลายชนิดที่ทำงานแตกต่างกัน เช่น เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน เนื้อเยื่อกล้ามเนื้อ เนื้อเยื่อกระดูก เนื้อเยื่อสมอง เนื้อเยื่อบุผิว

ค. อวัยวะ (Organ) ได้แก่ เนื้อเยื่อหลายๆชนิดร่วมกันเพื่อทำหน้าที่อย่างเดียวกันเช่น หัวใจมีหน้าที่สูบฉีดโลหิตเพื่อส่งโลหิตไปเลี้ยงทุกส่วนของร่างกาย ประกอบด้วยเนื้อเยื่อต่างๆหลากหลายชนิดเช่น กล้ามเนื้อหัวใจ เยื่อบุหัวใจ เยื่อหุ้มหัวใจ ลิ้นหัวใจ หลอดเลือด ระบบน้ำเหลือง และ เส้นประสาท เป็นต้น

บรรณานุกรม

1. [2018,June2]
2. [2018,June2]
3. [2018,June2]
4. [2018,June2]
5. [2018,June2]
6. [2018,June2]
7. [2018,June2]
8. [2018,June2]
9. [2018,June2]
10. [2018,June2]

Updated 2018,June2