หนาดคำ สรรพคุณและประโยชน์ของต้นหนาดคำ 15 ข้อ

หนาดคำ

หนาดคำ ชื่อวิทยาศาสตร์ Inula cappa (Buch.-Ham. ex D.Don) DC. จัดอยู่ในวงศ์ทานตะวัน (ASTERACEAE หรือ COMPOSITAE)^[1]

สมุนไพรหนาดคำ มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า เขืองแพงม้า หนาดดอย (ภาคเหนือ), พอปัวล่ะ ห่อเปรื่อะ ห่อเผื่อะ (กะเหรี่ยงเชียงใหม่), เพาะปกาล่า (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน) เป็นต้น^[1],[3]

ลักษณะของหนาดคำ

• ต้นหนาดคำ จัดเป็นไม้ล้มลุก มีอายุได้หลายปี ลำต้นมีลักษณะตั้งตรง สูงได้ประมาณ 75-150 เซนติเมตร ส่วนโคนเนื้อค่อนข้างแข็ง ส่วนที่ยังอ่อนอยู่จะมีขนสีเทาแกมเหลืองปกคลุมหนาแน่น^[1] ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด มีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย พบได้ตามที่เปิด ทุ่งหญ้า และตามป่าโปร่ง ที่ระดับความสูง 800-1,600 เมตร จากระดับน้ำทะเล^[2]

• ใบหนาดคำ ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปขอบขนาน ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 5-20 เซนติเมตร มีขนเหนียวติดมือที่ผิวด้านหลังใบ ส่วนท้องใบมีขนละเอียดยาวเป็นมันสีเงินแกมเทา^[1],[2]

• ดอกหนาดคำ ออกดอกเป็นช่อกระจุก โดยจะออกตามซอกใบและที่ปลายกิ่ง มีก้านช่อดอกมาก ดอกย่อยไม่มีก้าน หรือมีก้านสั้น กลีบดอกเป็นสีเหลืองทอง มีชั้นใบประดับ ออกดอกในช่วงเดือนตุลาคมถึงเดือนกุมภาพันธ์^[1],[2]

• ผลหนาดคำ ผลเป็นผลแห้ง ไม่แตก ลักษณะของผลเป็นรูปขอบขนาน ผลมีขนยาวสีเทา^[1]

สรรพคุณของหนาดคำ

1. ชาวเขาเผ่าแม้วจะใช้รากหนาดคำนำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาบำรุงกำลัง แก้อาการอ่อนเพลีย (ราก)^[1]
2. ตำรับยาพื้นบ้านล้านนาจะใช้รากหนาดคำ ฝนกับน้ำกินอย่างน้อยครั้งละ 1 ช้อนโต๊ะ เป็นยาแก้แพ้อาหาร (ราก)^[1]
3. ตำรายาพื้นบ้านจะใช้ใบหนาดคำ นำมาต้มกับน้ำกินช่วยย่อยอาหาร (ใบ)^[1]

4. รากใช้ต้มกับน้ำกินเป็นยาแก้ท้องร่วง (ราก)^[3]
5. ตำรายาไทยจะใช้รากเป็นยาแก้นิ่ว ขับปัสสาวะ (ราก)^[1]
6. รากหนาดคำใช้ผสมกับรากกระดูกไก่ และรากหนาด (Inula polygonata DC.) ฝนกับน้ำกินเป็นยารักษาอาการประจำเดือนไม่ปกติ แก้ผิดเดือน ผิดสาบ (ราก)^[1]
7. ชาวกะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอนจะใช้ต้นนำมาต้มกับน้ำอาบแก้อาการลมผิดเดือน (ต้น)^[3]
8. รากใช้ต้มกับน้ำกินจะช่วยให้คลอดบุตรง่ายขึ้น (ราก)^[1]
9. รากมีสรรพคุณเป็นยาแก้ไตพิการ (ราก)^[1]
10. รากใช้ฝนกับน้ำกินอย่างน้อยครั้งละ 1 ช้อนโต๊ะ เป็นยาแก้ผื่นคัน (ราก)^[1]
11. ใบใช้ตำพอกหรือคั้นเอาน้ำทารักษาแผลสด แผลถลอก และใช้ห้ามเลือด (ใบ)^[1]
12. ใบนำมาย่างไฟแล้วนำมาพันขาจะช่วยบรรเทาอาการปวด (ใบ)^[3]
13. ใบนำมาอังไฟใช้ประคบบริเวณที่มีอาการเคล็ด ปวดบวม (ใบ)^[3]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของหนาดคำ

• น้ำมันหอมระเหยจากดอกและเมล็ดหนาดคำ มีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียได้หลายชนิด โดยเฉพาะเชื้อที่ทำให้เกิดอาการท้องร่วง และเชื้อที่ทำให้เกิดแผลพุพอง^[1]

ประโยชน์ของหนาดคำ

• ชาวกะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอนจะใช้ยอดอ่อนนำมาลวกกินกับน้ำพริก^[3]
• ใช้เป็นอาหารสัตว์พวกเคี้ยวเอื้องได้ดี^[2]

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา.  (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล).  “หนาดคำ”.  หน้า 130.
2. หนังสือพรรณไม้สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ เล่ม 1.  “หนาดคำ”.
3. โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง, สถาบันวิจัยและพัฒนาที่สูง (องค์กรมหาชน).  “หนาดคำ”.  อ้างอิงใน :  หนังสือชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์).  [ออนไลน์].  เข้าถึงได้จาก : eherb.hrdi.or.th.  [01 ต.ค. 2014].

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by Michael Wieser, 阿橋, Bryan To)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย ()

เรื่องที่น่าสนใจ