สตรอเบอรี่ป่า สรรพคุณและประโยชน์ของสตรอเบอรี่ป่า 24 ข้อ

สตรอเบอรี่ป่า

สตรอเบอรี่ป่า ชื่อสามัญ Snake Strawberry^[1]

สตรอเบอรี่ป่า ชื่อวิทยาศาสตร์ Duchesnea indica (Jacks.) Focke (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Duchesnea indica var. indica) จัดอยู่ในวงศ์กุหลาบ (ROSACEAE)^[1],[2]

สตรอเบอรี่ป่า มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า ยาเย็น (เชียงใหม่), จั่วผู่ท้อ จั่วม่วย ฮ่วยเสี่ยเถาเช่า (จีนแต้จิ๋ว), เสอเหมย (จีนกลาง) เป็นต้น^[1],[3]

ลักษณะของสตรอเบอรี่ป่า

• ต้นสตรอเบอรี่ป่า จัดเป็นไม้เลื้อยคลุมดิน มีเหง้าอยู่ใต้ดินและมีไหลหรือลำต้นแตกกิ่งก้านสาขาเลื้อยทอดไปตามพื้นดิน ยาวได้ประมาณ 1 เมตร มีข้อสั้น ตามข้อต้นมีราก ลำต้นมีความสูงได้ประมาณ 8-15 เซนติเมตร อาจมีขนสั้นหรือขนยาวปกคลุมต้น ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด และวิธีการแยกไหล (โดยการตัดไหลที่มีรากแล้วชำลงในดินที่ผสมขุยมะพร้าว) เจริญเติบโตได้ดีและเร็วในดินร่วนซุย มีความชื้นปานกลาง เป็นไม้กลางแจ้ง และชอบอากาศเย็น^[1],[2],[3]

• ใบสตรอเบอรี่ป่า ใบเป็นใบประกอบแบบนิ้วมือ ก้านใบประกอบยาวได้ประมาณ 5-8 เซนติเมตร ก้านใบก้านหนึ่งจะมีใบย่อยอยู่ประมาณ 3-5 ใบ ออกเรียงสลับ แต่ก้านใบย่อยไม่มีจะแตกออกในจุดเดียวกัน โดยลักษณะของใบย่อยจะเป็นรูปมนรี ปลายใบมน โคนใบเรียวเล็กจนถึงก้านใบ ส่วนขอบใบจักเป็นฟันเลื่อย ใบมีขนาดกว้างประมาณ 0.5-1 นิ้ว และยาวประมาณ 0.5-1.5 นิ้ว แผ่นใบเป็นสีเขียว ด้านล่างมีขนสั้น ๆ สีขาวปกคลุมอยู่ ส่วนด้านบนไม่ค่อยมี^[1],[2],[3]

• ดอกสตรอเบอรี่ป่า ออกดอกเป็นช่อตามซอกใบ โดยมากก้านช่อดอกจะมีความยาวมากกว่าก้านใบ โดยก้านช่อดอกจะยาวประมาณ 5.5 เซนติเมตร ดอกเป็นสีเหลืองมีกลีบดอก 3-5 กลีบ กลีบดอกเป็นรูปไข่กลับ ซ้อนกัน 2 ชั้น เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดประมาณ 12-15 มิลลิเมตร ส่วนกลีบเลี้ยงดอกเป็นกลีบแหลมพุ่งออกมา มีประมาณ 3-5 กลีบ และมีขนปกคลุมอยู่บาง ๆ ดอกมีเกสรเพศผู้มาก^[1],[3]

• ผลสตรอเบอรี่ป่า ผลติดรวมกันเป็นกลุ่ม ๆ เป็นรูปทรงกลมยาวแบน ฉ่ำน้ำ ส่วนลักษณะของผลจะเป็นลูกเล็ก ๆ เมื่อสุกจะเป็นสีแดงสด และมีอยู่เป็นจำนวนมาก ผลมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 เซนติเมตร ห่อหุ้มไปด้วยกลีบเลี้ยงสีเขียวหรือฐานรองดอกที่ขยายตัวเป็นรูปทรงกลม ฉ่ำน้ำ^[1],[2],[3]

สรรพคุณของสตรอเบอรี่ป่า

1. ทั้งต้นมีรสชุ่มเปรี้ยว ขมเล็กน้อย เป็นยาเย็น มีพิษเล็กน้อย ออกฤทธิ์ต่อปอดและม้าม ใช้เป็นยาดับพิษร้อนถอนพิษไข้ ช่วยแก้อาการร้อนใน ทำให้เลือดเย็น (ก้านและใบ)^[3]
2. ช่วยรักษาไข้หวัด ไอหวัด ไข้สูง ด้วยการใช้ใบและก้านสดประมาณ 15-25 กรัม นำมาต้มกับน้ำกินวันละ 2 ครั้ง (ใบและก้าน)^[1],[3]
3. ช่วยแก้เด็กที่มีไข้สูงและมีอาการชัก (ใบและก้าน)^[3]
4. หากมีอาการคอเจ็บ มีอาการไอ ให้ใช้ใบและก้านสดประมาณ 30-60 กรัม นำมาต้มกับน้ำกินหรือใช้อมกลั้วคอ (ใบและก้าน)^[1]
5. ส่วนตำรับยาแก้คอเจ็บ คออักเสบ และคอตีบ ให้ใช้ต้นสดนำมาตำให้แหลกแล้วนำมาแช่กับน้ำสะอาด (ใช้น้ำเป็นสองเท่าของปริมาณยา) ทิ้งไว้ประมาณ 4-6 ชั่วโมง แล้วนำมากรองเอาแต่น้ำผสมกับน้ำตาลเล็กน้อย ใช้แบ่งรับประทานวันละ 4 ครั้ง ถ้าเด็กมีอายุต่ำกว่า 3 ขวบ ครั้งแรกให้รับประทานเพียง 50 ซีซี ส่วนครั้งถัดไปให้รับประทานครั้งละ 30 ซีซี ถ้าเป็นเด็กอายุ 6-10 ขวบ ครั้งแรกให้รับประทานครั้งละ 100 ซีซี ส่วนครั้งถัดไปให้รับประทานครั้งละ 60 ซีซี (ใบและก้าน)^[3]
6. ช่วยแก้คางทูม (ใบและก้าน)^[3]
7. สำหรับเด็กที่มีอายุ 10 ปีขึ้นไป ถ้าเป็นโรคคอตีบ ให้ใช้ใบและก้านสด 250 กรัม นำมาตำผสมกับน้ำเย็นแล้วคั้นเอาแต่น้ำผสมกับน้ำตาล แล้วค่อย ๆ กินให้หมดภายใน 1 วัน (ใบและก้าน)^[1]
8. ถ้ามีอาการไอและอาเจียนออกมาเป็นเลือด หรือกระอักเลือด ให้ใช้ใบและก้านสดประมาณ 60-90 กรัม นำมาตำคั้นเอาแต่น้ำ 1 แก้ว ผสมกับน้ำตาลกรวดเพียงเล็กน้อย ใช้ต้มกินเป็นยา (ใบและก้าน)^[1]
9. ใบและก้านมีพิษเล็กน้อย ใช้เป็นยารักษาปากเป็นแผลเพราะร้อนใน ให้ใช้ใบและก้านสดนำมาคั้นเอาแต่น้ำให้ได้ 1 แก้ว แล้วต้มจนเหลืองเพียงครึ่งแก้ว ใช้กินเป็นยา (ใบและก้าน)^[1]
10. ช่วยรักษาเยื่อตาอักเสบ (ใบและก้าน)^[1]

11. หากถ่ายเป็นมูกเลือด แก้บิด ให้ใช้ใบและก้านสด 30 กรัม นำมาต้มกับน้ำกิน (ใบและก้าน)^[1]
12. ช่วยแก้บิดอะมีบา หรือบิดติดเชื้อ ด้วยการใช้ต้นสดประมาณ 50-100 กรัม นำมาต้มกับน้ำกิน (ใบและก้าน)^[3]
13. ช่วยแก้สตรีที่มีประจำเดือนมามาก (ใบและก้าน)^[3]
14. ช่วยรักษาตับอักเสบ ตับอักเสบแบบตัวเหลือง (ใบและก้าน)^[1],[3]
15. ช่วยรักษาพิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย และพิษจากงูกัด ด้วยการใช้ต้นสดนำมาตำแล้วพอกบริเวณที่โดนกัด (ใบและก้าน)^[1],[3]
16. ช่วยรักษาโรคผิวหนังผดผื่นคัน ฝีมีหนอง งูสวัด (ใบและก้าน)^[3]
17. ผลสุกมีพิษห้ามนำมารับประทาน แต่สามารถนำมาใช้ทาแก้โรคผิวหนังได้ (ผล)^[3]
18. ช่วยรักษาแผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก (ใบและก้าน)^[3]
19. ช่วยรักษาแผลพองมีหนอง แผลมีหนองเรื้อรัง ด้วยการใช้ใบและก้านสดนำมาตุ๋นกับเนื้อวัวกิน และใช้ตำพอกบริเวณแผลด้วย (ใบและก้าน)^[1]
20. ช่วยรักษาแผลถูกความร้อนเล็กน้อยที่ยังไม่มีหนอง ด้วยการใช้ใบและก้านสดผสมกับพิมเสนเล็กน้อย ใช้ตำพอกบริเวณแผล (ใบและก้าน)^[1]
21. ช่วยแก้บวม (ใบและก้าน)^[3]
22. หากเป็นฝีเนื้อร้าย มะเร็งที่ปากมดลูก ที่ปอด หรือที่กระเพาะอาหาร ให้ใช้ใบและก้านสด ผสมกับปาล์มจีนและปั้วกีน้อยอย่างละ 30 กรัม ใช้ต้มกินเป็นยา (ใบและก้าน)^[1]
23. ตำรับยาพื้นบ้านล้านนาจะใช้ทั้งต้น นำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้ปวดหลัง ปวดเอว (ทั้งต้น)^[2]

หมายเหตุ : ตาม [2],[3] ระบุว่าให้ใช้ทั้งต้นเป็นยา แต่ผู้เขียนเข้าใจว่าคำว่า “ทั้งต้น” คงหมายถึงส่วนของใบและก้าน (ไม่รวมผลและราก) ส่วนการใช้ตาม [3] ถ้าเป็นยาสดให้ใช้ครั้งละ 30-60 กรัม ส่วนยาแห้งให้ใช้ครั้งละ 10-15 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน หรือจะใช้ร่วมกับตัวยาอื่น ๆ ในตำรับยาก็ได้ตามต้องการ^[3]

ข้อมูลทางเภสัชวิทยาของสตรอเบอรี่ป่า

• ในเมล็ดสตรอเบอรี่ป่าจะมีน้ำมัน ซึ่งประกอบไปด้วยกรดไขมันหลัก คือ nonsaponification fat ที่ประกอบไปด้วยสารจำพวก alcohol, hydrocarbon, sterol ซึ่งมี Beta-sitosterol เป็นหลัก ในปริมาณ 89.5% ของประมาณ Sterols ทั้งหมด นอกจากนี้ยังมี Linoleic acid 53.1%^[1],[3]
• น้ำคั้นที่ได้จากต้นสตรอเบอรี่ป่าสด มีฤทธิ์ในการยับยั้งเชื้อ Staphelo coccus, เชื้อคอตีบ, เชื้อบิด, และเชื้อไทฟอยด์ได้^[3]

ข้อควรระวังในการใช้สมุนไพรสตรอเบอรี่ป่า

• สำหรับผู้ที่มีร่างกายอ่อนเพลีย ร่างกายพร่อง และสตรีมีครรภ์ห้ามรับประทาน^[1]
• ผลสุกมีพิษห้ามนำมารับประทาน^[3]

ประโยชน์ของสตรอเบอรี่ป่า

• สตรอเบอรี่ป่า มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “สตรอเบอรี่ป่าประดับ” นิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับครับ ดอก ใบ และผลดูแล้วสวยงามดี แต่ผลไม่นิยมนำมารับประทานเพราะมีรสจืดไม่เหมาะกับมนุษย์ แต่นกจะชอบ

เอกสารอ้างอิง

1. หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย, ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5.  (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม).  “สตรอเบอรี่ป่า”.  หน้า 740-742.
2. หนังสือสมุนไพรพื้นบ้านล้านนา.  (ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล).  “สตรอเบอรี่ป่า”.  หน้า 98.
3. หนังสือสารานุกรมสมุนไพรไทย-จีน ที่ใช้บ่อยในประเทศไทย.  (วิทยา บุญวรพัฒน์).  “สตรอเบอรี่ป่า”.  หน้า 540.

ภาพประกอบ : www.flickr.com (by Doug, Tom Potterfield, Charlie Hickey, naturgucker.de / enjoynature.net, Stephen Buchan, Rana Pipiens, HYLink Tree)

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย ()

เรื่องที่น่าสนใจ