on 

ยาลดความดัน ยาลดความดันเลือดสูง ยาลดความดันโลหิตสูง (Antihypertensive drug)

การเตรียมตัวก่อนพบแพทย์



ยาลดความดัน

ยาลดความดันหมายถึงยาที่มีคุณสมบัติอะไร?

ยาลดความดัน หรือยาลดความดันเลือดสูง หรือยาลดความดันโลหิตสูง (Antihyperten sive drug) เป็นยาที่ใช้ลดความดันโลหิตที่สูงเกินปกติโดยมีเป้าหมายเพื่อควบคุมระดับความดันโลหิตให้เข้าสู่ภาวะปกติมากที่สุด เพื่อชะลอความรุนแรงของโรค และเพื่อลดอัตราการตายเนื่องจากภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดกับหัวใจ ตา ไต สมอง และกับหลอดเลือดขนาดเล็กๆทั่วร่างกาย (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ บทความเรื่อง โรคความดันโลหิตสูง)

แบ่งยาลดความดันเป็นประเภทใดบ้าง?

แบ่งยาลดความดันตามกลไกการออกฤทธิ์ของตัวยาได้ดังนี้

1. ยาขับปัสสาวะ (Diuretics) ได้แก่

1.1 ยาขับปัสสาวะกลุ่มไทอะไซด์ (Thiazide diuretics) เช่น ไฮโดรคลอโรไทอะไซด์ (Hydrochlorothiazide, HCTZ), อินดาพาไมด์ (Indapamide), คลอธาลิโดน (Chlorthalidone)

1.2 ยาขับปัสสาวะกลุ่มลูปไดยูเรติก (Loop diuretics, ยาที่ออกฤทธิ์ที่หน่วยไต) เช่น ยาฟูโรซีไมด์ (Furosemide), เอทธาครินิคแอซิด (Ethacrynic acid), ทอร์ซีไมด์ (Torsemide)

1.3 ยาขับปัสสาวะชนิดที่ลดการขับโพแทสเซียมออกจากร่างกายทางปัสสาวะ(Potassium-sparing diuretics) เช่น ยาอะมิโลไรด์ (Amiloride), ไตรแอมเทรีน (Triamterene), สไปโรโนแล็กโทน (Spironolactone), อีพลีรีโนน (Eplerenone)

1.4 ยาขับปัสสาวะกลุ่มออสโมติก (Osmotic diuretics, ยาที่ลดการดูดซึมกลับของน้ำและโซเดียมจากปัสสาวะกลับเข้าสู่ร่างกาย) เช่น ยาแมนนิทอล (Mannitol), ซอร์บิทอล (Sorbitol)

2. ยาที่ออกฤทธิ์ลดการทำงานของระบบประสาทซิมพาธีติก (Sympathoplegic agents) ได้แก่

2.1 ยาออกฤทธิ์ปิดกั้นการทำงานของเบต้ารีเซ็ปเตอร์ (Beta adrenoceptor blockers , Beta blockers) เช่น ยาโพรพราโนลอล (Propranolol), นาโดลอล (Nadolol), พินโดลอล (Pindolol), ทิโมลอล (Timolol), อะทีโนลอล (Atenolol), เมโทโพรลอล (Metoprolol), ไบโซโพรลอล (Bisoprolol), ลาบีทาลอล (labetalol), คาร์วีไดลอล (Carvedilol)

2.2 ยาออกฤทธิ์ปิดกั้นการทำงานของอัลฟ่า 1 รีเซ็ปเตอร์ (Alpha1 adrenoceptor blockers, Alpha1 blockers) เช่น ยาพราโซซิน (Prazosin), ด็อกซาโซซิน (Doxa zosin)

2.3 ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลาง (Centrally acting agents) เช่น ยา โคลนิดีน (Clonidine), เมทิลโดปา (Methyldopa), รีเซอร์พีน (Reserpine)

3. ยาที่ออกฤทธิ์ลดการทำงานของระบบ Renin-angiotensin-aldosterone system (RAAS, ระบบที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของไตและฮอร์โมน/สารต่างๆที่เกี่ยวข้องกับการคงความดันโลหิตของร่างกาย) ได้แก่

3.1 ยาเอซีอีอินฮิบิเตอร์ (ACE inhibitors, ACEI) เป็นยาที่ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์แองจิโอเทนซินคอนเวอร์ติ้ง (Angiotensin converting) ที่ช่วยควบคุมความดันเลือด เช่น ยาอีนาลาพริล (Enalapril), ไลซิโนพริล (Lisinopril), แคปโตพริล (Captopril), รามิพริล (Ramipril), เพอรินโดพริล (Perindopril)

3.2 ยาที่ออกฤทธิ์ปิดกั้นที่ตัวรับ (Receptor) แอนจิโอเทนซิน 2 (Angiotensin II receptor blockers, ARBs) เช่น ยาลอซาร์แทน (Losartan), วาลซาร์แทน (Valsar tan), เออร์บีซาร์แทน (Irbesartan), แคนดิซาร์แทน (Candesartan), เทลมิซาร์แทน (Telmisartan), โอล์มีซาร์แทน (Olmesartan)

4. ยากลุ่มต่างๆที่ขยายหลอดเลือดเช่น

4.1 ยากลุ่มปิดกั้นช่องประจุแคลเซียม (Calcium channel blockers, CCBs) เช่น ไนเฟดิปีน (Nifedipine), ฟิโลดิปีน (Felodipine), แอมโลดิปีน (Amlodipine), มานิดิปีน (Manidipine), เวอราปามิล (Verapamil), ดิลไทอะเซม (Diltiazem)

4.2 ยากลุ่มไนเตรท (Nitrate) เช่น ยาไอโซซอร์ไบด์โมโนไนเตรต (Isosorbide mononitrate, ISMN), ไอโซซอร์ไบด์ไดไนเตรต (Isosorbide dinitrate, ISDN), ไนโตรกลีเซอรีน (Nitroglycerin)

4.3 ยาขยายหลอดเลือดชนิดอื่นๆเช่น ไฮดราลาซีน (Hydralazine), ไมนอกซิดิล (Minoxidil)

ยาลดความดันมีรูปแบบจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาลดความดันมีรูปแบบจัดจำหน่ายดังนี้เช่น

ยาลดความดันมีข้อบ่งใช้อย่างไร?

ยาลดความดันมีข้อบ่งใช้ดังนี้เช่น

1. ยาขับปัสสาวะ: นอกจากใช้เป็นยาลดความดันโลหิตยังใช้ขับปัสสาวะเพื่อรักษาภาวะบวมน้ำจากโรคต่างๆเช่น หัวใจล้มเหลว ตับแข็ง ไตวาย น้ำท่วมปอด/ปอดบวมน้ำ และยังมีข้อบ่งใช้อื่นๆดังนี้เช่น

2. ยาที่ออกฤทธิ์ลดการทำงานของระบบประสาทซิมพาธีติก นอกจากใช้เป็นยาลดความดันโลหิตแล้วยังมีข้อบ่งใช้อื่นๆดังนี้

3. ยาที่ออกฤทธิ์ลดการทำงานของระบบ Renin-angiotensin-aldosterone system (RAAS) ใช้เป็นยาลดความดันโลหิตและมีข้อบ่งใช้อื่นๆดังนี้เช่น

4. ยาขยายหลอดเลือดกลุ่มต่างๆ: นอกจากใช้เป็นยาลดความดันโลหิตยังมีข้อบ่งใช้อื่นๆ ดังนี้เช่น

มีข้อห้ามใช้ยาลดความดันอย่างไร?

มีข้อห้ามใช้ยาลดความดันดังนี้เช่น

1. ห้ามใช้ในผู้ที่มีประวัติแพ้ยานั้นๆหรือแพ้ส่วนประกอบอื่นๆของยา

2. ห้ามใช้ยาขับปัสสาวะกลุ่มไทอะไซด์และฟูโรซีไมด์ในผู้ที่มีประวัติแพ้ยาซัลฟา (Sulfa drug)

3. ห้ามใช้ยาขับปัสสาวะปริมาณมากในผู้ป่วยโรคตับแข็ง ไตวาย และหัวใจล้ม เหลว

4. ห้ามรับประทานยาขับปัสสาวะหลังอาหารเย็นหรือก่อนนอนเพราะจะทำให้ปวดปัสสาวะตอนกลางคืนจึงรบกวนการนอนหลับ

5. ห้ามใช้ยาในกลุ่ม Beta blockers ในผู้ป่วยโรคหืด โรคหัวใจล้มเหลวชนิดรุนแรง โรคซึมเศร้าอย่างรุนแรง และภาวะหลอดเลือดส่วนปลาย (มือเท้า แขน ขา) ตีบ

6. ห้ามใช้ยาในกลุ่ม ACE inhibitors ในผู้ป่วยที่มีภาวะหลอดเลือดไตตีบตัน เพราะอาจทำให้ไตวายได้

7. ห้ามบดเคี้ยวหรือหักยาเม็ดรูปแบบที่เป็นยาออกฤทธิ์เนิ่นนาน เพราะทำให้ยาเสียคุณสมบัติในการออกฤทธิ์นานเป็นพิเศษ และอาจทำให้ร่างกายได้รับยาในปริมาณมากเกินไปจนทำให้ความดันโลหิตตกลงอย่างรวดเร็วจนหน้ามืดหรือหมดสติได้

มีข้อควรระวังการใช้ยาลดความดันอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาลดความดันดังนี้เช่น

1. ระวังการใช้ยาขับปัสสาวะชนิดที่ลดการขับโพแทสเซียมร่วมกับการใช้ยาในกลุ่ม ACE inhibitors เพราะอาจทำให้ระดับโพแทสเซียมในเลือดสูง

2. ระวังการใช้ยาในกลุ่ม Beta blockers ในผู้ป่วยโรคไขมันในเลือดสูง เพราะยาทำให้ระดับไขมันดี (HDL) ลดลง และระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยโรคเบาหวานเพราะยานี้ทำให้ระดับไตรกลีเซอไรด์ในเลือดเพิ่มขึ้น

3. ระวังการใช้ยาในกลุ่ม Beta blockers ร่วมกับยาขับปัสสาวะเนื่องจากยาทั้งสองกลุ่มนี้ มีผลทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นจึงอาจเกิดภาวะเบาหวานได้

4. ผู้ป่วยที่ได้รับยาในกลุ่ม Alpha1 blockers ในครั้งแรกๆอาจทำให้ความดันโลหิตลดลงอย่างรวดเร็วทำให้หน้ามืดหรือเป็นลมได้

5. ระวังการใช้ยาเวอราปามิล (Verapamil) และยาดิลไทอะเซม (Diltiazem) ในผู้ป่วยโรคหัวใจล้มเหลวเพราะยาดังกล่าวมีผลกดการทำงานของหัวใจ

การใช้ยาลดความดันในหญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตรควรเป็นอย่างไร?

การใช้ยาลดความดันในหญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตรควรเป็นดังนี้เช่น

1. หญิงตั้งครรภ์ควรหยุดยาลดความดันในกลุ่ม ACE inhibitors, กลุ่ม ARBs/Angiotensin II receptor blocker และยาขับปัสสาวะทันที เพราะยาเหล่านี้อาจทำให้เกิดความผิด ปกติกับทารกในครรภ์ได้

2. ยาลดความดันที่แพทย์มักเลือกใช้เป็นอันดับแรกในหญิงตั้งครรภ์คือ เมทิลโดปา (Methyldopa) ซึ่งพบว่ามีความปลอดภัยต่อทารกในครรภ์มากที่สุด ส่วนยาที่เป็นตัว เลือกต่อมาได้แก่ เมโทโพรลอล (Metoprolol) ไฮดราลาซีน (Hydralazine) และไนเฟดิปีน (Nifedipine)

3. ถ้าผู้ป่วยเกิดภาวะความดันโลหิตสูงหลังจากตั้งครรภ์/ครรภ์เป็นพิษ (Pre-eclamsia) สามารถใช้ยาไฮดราลาซีน, ไนเฟดิปีน และยา Beta blockers เช่น ลาบีทาลอลในการรักษาได้

การใช้ยาลดความดันในผู้สูงอายุควรเป็นอย่างไร?

การใช้ยาลดความดันในผู้สูงอายุควรเป็นดังนี้เช่น

1. ควรติดตามระดับความดันโลหิตของผู้สูงอายุในท่านั่งหรือท่านอนเปรียบเทียบกับท่ายืน เพราะผู้ป่วยมักมีภาวะความดันโลหิตต่ำขณะเปลี่ยนอิริยาบถ อาจทำให้หน้ามืดเกิดการล้มกระ ดูกหักได้

2. ควรเลือกใช้ยาขับปัสสาวะกลุ่มไทอะไซด์ (Thiazide) เป็นกลุ่มแรกในผู้ป่วยสูงอายุเนื่อง จากยามีประสิทธิภาพในการป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนต่ออวัยวะต่างๆในร่างกาย

3. การเลือกใช้ยาลดความดันโลหิตในผู้สูงอายุควรพิจารณาถึงโรคร่วม/โรคประจำตัวอื่นๆในผู้ป่วยสูงอายุแต่ละรายเช่น ไม่ควรใช้ยาเมทิลโดปา (Methyldopa) ในผู้ป่วยสูงอายุที่เป็นโรคซึมเศร้าเพราะอาจทำให้อาการของโรคซึมเศร้าแย่ลง เนื่องจากยานี้มีผลข้างเคียงคือทำให้เกิดอาการซึมเศร้า วิตกกังวล ฝันร้าย

การใช้ยาลดความดันในเด็กควรเป็นอย่างไร??

การใช้ยาลดความดันในเด็กควรเป็นดังนี้เช่น

1. ยาลดความดันที่แพทย์นิยมใช้ในเด็กโดยเป็นยาที่สามารถลดความดันได้ดีและปลอดภัยตั้งแต่ในทารกแรกเกิดได้แก่ ยาไฮดราลาซีน (Hydralazine) และยาในกลุ่ม Calcium channel blockers เช่น แอมโลดิปีน (Amlodipine) ไนเฟดิปีน (Nifedipine) นอกจากนี้ยังสามารถใช้ยาในกลุ่ม Beta blockers ซึ่งมีการใช้มานานในผู้ป่วยเด็กได้เช่นกัน

2. ไม่ควรใช้ยาเมทิลโดปา (Methyldopa) เป็นยาตัวเลือกแรกในเด็กเนื่องจากผลข้างเคียงคือทำให้เกิดอาการซึมเศร้า วิตกกังวล ฝันร้าย

3. ผู้ปกครองควรดูแลเด็กโดยให้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมร่วมด้วยกับการใช้ยาลดความดันเพื่อช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการลดความดันเช่น ลดน้ำหนัก ลดการบริโภคอาหารรสเค็ม รับประ ทานผักและผลไม้ ลดการดูทีวี เล่นเกมส์ และควรออกกำลังกายแบบแอโรบิก 30 นาทีอย่างน้อย 3 วัน/สัปดาห์ ี

อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาลดความดันมีอะไรบ้าง?

อาการ/ผลไม่พึงประสงค์/ผลข้างเคียงจากการใช้ยาลดความดันเช่น

1. ยาขับปัสสาวะกลุ่มไทอะไซด์ (Thiazide) ทำให้เกิดการเสียสมดุลของเกลือแร่ในร่างกาย ได้แก่ ภาวะโพเทสเซียมในเลือดต่ำ (Hypokalemia) โซเดียมในเลือดต่ำ (Hyponatramia) น้ำ ตาลในเลือดสูง (Hyperglycemia) กรดยูริคในเลือดสูง (Hyperuricemia) และการเสื่อมสมรรถ ภาพทางเพศในผู้ชาย/นกเขาไม่ขัน (Impotence)

2. ยาขับปัสสาวะกลุ่มลูปไดยูเรติก ยาในกลุ่มนี้มีอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาคล้ายกับยาปัสสาวะกลุ่มไทอะไซด์ และยามีความเป็นพิษต่อหูชั้นในจึงมีผลต่อการได้ยินได้ (Ototoxicity)

3. ยาขับปัสสาวะชนิดที่ลดการขับโพแทสเซียมทำให้เกิดภาวะโพแทสเซียมในเลือดสูง (Hyperkalemia) และภาวะเต้านมโตในเพศชาย (Gynecomastia) เช่น จากการใช้ยาสไปโรโนแล็กโทน (Spironolactone)

4. ยาในกลุ่ม Beta blockers อาจทำให้เกิดภาวะหัวใจเต้นช้าผิดปกติ (Bradycardia) ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นจากภาวะร่างกายไวต่อน้ำตาลกลูโคส (Glucose intolerance) ส่งผลในระบบประสาทส่วนกลางเช่น ซึมเศร้า นอนไม่หลับ ฝันร้าย และภาวะเสื่อมสมรรถภาพทางเพศ(ชาย)

5. ยาในกลุ่ม Alpha1 blockers ทำให้เกิดภาวะความดันเลือดต่ำจากการเปลี่ยนท่าทาง (Postural hypotension) ปวดศีรษะและอ่อนเพลีย

6. ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลางอาจทำให้หดหู่/ซึมเศร้า ฝันร้าย ง่วงซึม ปากแห้ง

7. ยาในกลุ่ม ACE inhibitors มีอาการไม่พึงประสงค์ที่พบบ่อยคือ ไอแห้งๆ/ไอไม่มีเสมหะ อาการอื่นๆเช่น อาการบวมใต้ชั้นผิวหนัง/แองจิโออีดีมา (Angioedema) โพแทสเซียมในเลือดสูง ความดันโลหิตลดต่ำลงอย่างรวดเร็วเมื่อเริ่มใช้ยาครั้งแรกๆ (First dose hypotension)

8. ยาในกลุ่ม ARBs (Angiotensin II receptor blockers) มีอาการไม่พึงประสงค์คล้ายกับ ยาในกลุ่ม ACE inhibitors แต่ทำให้เกิดอาการไอแห้งๆและอาการบวมใต้ชั้นผิวหนัง (Angio edema) น้อยกว่าอย่างเด่นชัด

9. ยาในกลุ่ม Calcium channel blockers เช่น

สรุป

ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยาลดความดัน) ยาแผนโบราณทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

บรรณานุกรม

  1. Lacy C.F., et al. Drug information handbook with international trade names index. 19th ed. Ohio : Lexi-comp, 2011.
  2. Schaefer C., Peters P., and Miller R. K. Drugs During Pregnancy and Lactation. 2nded. California: Elsevier, 2007.
  3. สุรีย์ เจียรณ์มงคล. ยาที่ใช้ในการควบคุมความดันโลหิต. เอกสารประกอบการสอนวิชาเภสัชวิทยา 2 คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิยาลัย. 24 หน้า, 2009.
  4. กมลเนตร จิระประภูศักดิ์. ยาลดความดันโลหิตสูงในเด็ก. พุทธชินราชเวชสาร 31 (มกราคม-เมษายน 2557) : 76-82.
  5. บุษบา จินดาวิจักษณ์. บทความเผยแพร่ความรู้สู่ประชาชน ยารักษาโรคความดันโลหิตสูง...ใช้อย่างไร. [2015,Nov21]