ปฏิบัติการในโรงพยาบาล - จากมุมมองของผู้บริหาร ตอนที่ 137 การจัดทำงบประมาณ

23 เมษายน 2014

คำว่า “งบประมาณ” เป็นคำกว้างที่รวมถึง (1) งบประมาณดำเนินงาน (Operating budget) (2) งบประมาณทุน (Capital budget) และ (3) งบประมาณเงินสด (Cash budget)

ในการจัดทำงบประมาณดำเนินงาน โรงพยาบาลจะคำนวณรายได้และรายจ่าย โดยในการคำนวณรายได้ จะพยากรณ์ปริมาณ (Volume) ของผู้ป่วยและราคาที่จะเรียกเก็บ (Charge) จากนั้น โรงพยาบาลจะเอาปัจจัยทั้งสองคูณกัน ก็จะได้รายได้ (Revenue) เป็นตัวเงิน ส่วนในการคำนวณรายจ่าย โรงพยาบาลจะพิจารณาต้นทุน (Cost) และค่าใช้จ่าย (Expense) ทั้งหมดในการดำเนินงาน

เมื่อนำงบประมาณรายจ่าย มาหักออกจากงบประมาณรายได้ จะสามารถพยากรณ์ล่วงหน้าได้ว่า การดำเนินงานในงวดหน้า จะเป็นบวก [ส่วนเกิน (Surplus)] หรือเป็นลบ [ส่วนขาด (Deficit)] ในบางกรณี การขาดทุน อาจเป็นที่ยอมรับกันได้ หากเป็นผลจากการลงทุน แต่ในระยะยาว โรงพยาบาลต้องได้กำไร จึงจะอยู่ได้อย่างยั่งยืน

สำหรับงบประมาณทุน มีไว้เพื่อซื้อทรัพย์สินที่เป็นทุน (Capital asset) ซึ่งต้องใช้ในการให้บริการผู้ป่วย ทรัพย์สินดังกล่าวซึ่งมีอายุใช้งานเกิน 1 ปี ได้แก่ อาคาร ยานพาหนะ ระบบคอมพิวเตอร์ อุปกรณ์ในการตรวจวิเคราะห์ (Diagnostic) และรักษา (Treatment) รวมทั้งพัฒนาการของระบบและผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ ที่เกิดขึ้นตลอดเวลา

ในทางปฏิบัติ ทรัพย์สินที่มีมูลค่าน้อย แต่มีอายุใช้งานเกิน 1 ปี ก็ถือว่าเป็นค่าใช้จ่าย มากกว่าเป็นทรัพย์สินที่เป็นทุน ในขณะเดียวกัน ค่าใช้จ่ายที่มีมูลค่าสูง ก็นับเป็นทรัพทย์สินที่เป็นทุนได้เช่นกัน โรงพยาบาลในสหรัฐอเมริกา ถือจำนวนเงิน $5,000 (ประมาณ 150,000 บาท) เป็นเกณฑ์แบ่งทรัพทย์สินที่เป็นทุน (Capitalization threshold)

ส่วนงบประมาณเงินสด เป็นงบประมาณเพื่อการรักษาระดับเงินสดในมือ ให้เพียงพอต่อการบริหารรายการ (Transaction) ที่เกิดขึ้นประจำวัน อาทิ การจ่ายค่าจ้างและเงินเดือน การจ่ายผู้ขายสินค้าและบริการ (Suppliers/vendors) แก่โรงพยาบาล

แม้จะต้องมีระดับเงินสดให้มากเพียงพอ เพื่อประสิทธิภาพในการดำเนินการของโรงพยาบาล แต่การมีระดับเงินสดสูงเกินไป ก็เป็นสิ่งไม่ดี เพราะเราสามารถนำไปลงทุนเพื่อสร้างผลตอบแทนได้ ดังนั้นผู้บริหารการเงินจะต้องประมาณการความต้องการเงินสดในแต่ละวัน สัปดาห์ หรือเดือน ได้แม่นยำพอสมควร

การประมาณการดังกล่าว เริ่มต้นด้วยการคาดคะเนรายได้และรายจ่ายทั้งหมดของโรงพยาบาลในช่วงระยะเวลาหนึ่ง (อาจเป็นวัน สัปดาห์ หรือเดือน) จากนั้นก็จะสามารถพยากรณ์ยอดคงเหลือที่ได้จากกระแสเงินสดเข้า (Cash inflow) หักลบด้วยกระแสเงินสดออก (Cash outflow) ทำให้สามารถวางแผนรับมือกับกรณีเงินสดขาดแคลน (Shortage) หรือเงินเหลือ (Excess) ชั่วคราว หลังจากพิจารณาปัจจัยฤดูกาลและวงจร (Seasonal and cyclical) แล้ว

ผมขอเชิญชวนคุณผู้อ่านให้ (1) เขียนมาสอบถามเนื้อหาที่มีข้อสงสัย เพื่อความกระจ่างขึ้น (2) ชี้แนะข้อมูลที่ไม่ถูกต้อง หรือสิ่งขาดตกบกพร่อง เพื่อการแก้ไขให้ถูกต้อง (3) แสดงความคิดเห็นในแต่ละตอน ทั้งติและชม เพื่อการปรับปรุงให้ดีขึ้น และ (4) แบ่งปันความรู้และประสบการณ์ของคุณผู้อ่าน เพื่อประโยชน์ต่อสาธารณชนร่วมกัน ครับ

แหล่งข้อมูล

1. Griffin, Donald J. (2012). Hospitals : What They Are and How They Work (4th Ed). Sudbury, MA : Jones & Bartlett Learning.
2. ประสบการณ์จากเครือโรงพยาบาลกรุงเทพ กลุ่มโรงพยาบาลพญาไท โรงพยาบาลประสานมิตร (มูลนิธิ สมาคมปราบวัณโรคแห่งประเทศไทย) และศูนย์การแพทย์สมเด็จพระเทพรัตน์ (โรงพยาบาลรามาธิบดี)