บวมน้ำ (Edema)

บวมน้ำ ความหมายตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 คือ ภาวะที่มีน้ำระหว่างเซลล์ หรือภายในเซลล์มากเกินปกติอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือทั้งสองอย่าง โดยทั่วไปหมายถึง ภาวะที่มีน้ำอยู่ใต้ผิวหนังมากกว่าปกติ และอาจพบได้ในอวัยวะอื่น เช่น สมอง ปอด ซึ่งทั้งหมดเป็นความหมายที่ตรงกับความหมายทางการแพทย์ ทั้งนี้ การบวมน้ำ อาจเกิดจากการคั่งของน้ำ หรือของน้ำเหลืองก็ได้ แต่โดยทั่วไปการบวมน้ำส่วนใหญ่เกือบทั้งหมด เกิดจากการคั่งของน้ำ

เมื่อบวมจากมีการคั่งของน้ำ ถ้าเรากดลงบนผิวส่วนที่บวม ผิวส่วนนั้นจะยุบบุ๋มลงช่วงระยะ เวลาหนึ่งแล้วจะกลับมาบวมตามเดิม เรียกการบวมลักษณะนี้ว่า Pitting edema แต่ถ้าการบวมเกิดจากการคั่งของน้ำเหลือง จะกดไม่บุ๋ม เรียกการบวมลักษณะนี้ว่า Non pitting edema

การบวมน้ำ อาจบวมเพียงตำแหน่งเดียว ทั้งนี้ขึ้นกับสาเหตุ เช่น ตรงส่วนที่แมลงกัด/ต่อย หรือ บวมทั้งตัว เช่น ในโรคหัวใจล้มเหลว

การบวมน้ำ เกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น

• มีการเพิ่มสารอุ้มน้ำในหลอดเลือด (เช่น การมีเกลือโซเดียมสูงในเลือด)
• มีการลดลงของสารอุ้มน้ำในหลอดเลือด (เช่น ภาวะร่างกายขาดโปรตีน)
• มีการอุดตันของหลอดเลือด หรือ หลอดน้ำเหลือง (เช่น ภาวะมีลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ หรือภาวะเกิดพังผืดในเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน)
• มีหลอดเลือดอักเสบ (เช่น ในการอักเสบติดเชื้อ)
• และภาวะที่ร่างกายมีการสร้างน้ำมากกว่าปกติ (เช่น การบวมน้ำในช่องท้องหรือท้องมาน ในโรคมะเร็ง เป็นต้น)

แพทย์วินิจฉัยหาสาเหตุการบวมน้ำได้จาก ประวัติอาการต่างๆ ประวัติการเจ็บป่วยทั้งในอดีตและปัจจุบัน การตรวจร่างกาย อาจร่วมกับการตรวจภาพอวัยวะที่มีอาการด้วยเอกซเรย์ อัล ตราซาวด์ เอกซเรย์คอมพิวเตอร์ เอมอาร์ไอ และ/หรือ การตรวจเลือดดูค่าสารต่างๆที่เกี่ยวข้อง

การรักษาการบวมน้ำ คือ การรักษาสาเหตุ และอาจร่วมกับการให้ยาขับน้ำ หรือ/และ การเจาะ/การใส่ท่อเพื่อระบายน้ำ ทั้งนี้ขึ้นกับอวัยวะที่เกิดการบวมน้ำ อาการของผู้ป่วย และดุลพินิจของแพทย์

บรรณานุกรม

1. Edema [2013,June19].