on
จิตวิทยาในชีวิตประจำวัน - ภาคที่ 2 จิตวิทยาวัยรุ่น ตอนที่ 60 อัตลักษณ์ของวัยรุ่น (3)
21 มกราคม 2015
ในการดิ้นรนค้นหาตัวตน (Soul floundering) นั้น การเป็นทุกสิ่งทุกอย่างที่วัยรุ่นอยากจะเป็นแต่มิได้เป็น ยังดีกว่าการไม่มีอัตลักษณ์ (Identity) เลย ผลงานวิจัยแสดงให้เห็นว่า วัยรุ่นจำนวนมากที่ยังวนเวียนอยู่ในสถานะ “ไม่มุ่งเน้น” อัตลักษณ์ มักไม่มีความสนใจ (Apathetic) ในเรื่องใดๆ และแสดงความรู้สึกสิ้นหวังกับอนาคต หรือบางครั้งก็อาจจะฆ่าตัวตาย (Suicide) ได้
วัยรุ่นอื่นๆ ที่เข้าสู่โรงเรียนมัธยมปลาย (High school) ด้วยความรู้สึกที่ประเมินคุณค่าในตนเอง (Self-esteem) ต่ำ มักจะกลายเป็นผู้มีแนวโนมที่จะทำผิดกฎหมาย (Delinquency) และมองภาพลักษณ์ตนเอง (Self-image) ที่เแปลกแยกออกไป (Deviant) ว่าเป็นสิ่งช่วยเพิ่มคุณค่าของตนเอง (Self-worth) ในกรณีนี้ วัยรุ่นส่วนน้อย (Minority) จะประสบ “วิกฤตอัตลักษณ์” ความคืบหน้าไปสู่ “การบรรลุ” (Achievement) อัตลักษณ์ ได้รับอิทธิพลจากอย่างน้อย 4 ปัจจัย ดังนี้
1. อิทธิพลการรับรู้ (Cognitive) - พัฒนาการการรับรู้มีบทบาทสำคัญต่อ “การบรรลุ” อัตลักษณ์ วัยรุ่นที่พัฒนาทักษะ (Mastery) ในการทำงานของความคิด (Operational thought) และใช้เหตุผลทางตรรกกะ (Logic) ในเรื่องข้อสมมุติฐาน (Hypothetical) จะมีจินตนาการ และการพิจารณาอย่างรอบคอบ (Contemplate) ในเรื่องอัตลักษณ์ในอนาคต ได้ดีกว่าวัยรุ่นที่อยู่ในอีก 3 สถานะ ซึ่งจะมีสติปัญญาที่ยังไม่บรรลุวุฒิภาวะ (Intellectually immature)
2. อิทธิพลจากพ่อแม่ (Parenting) - ความสัมพันธ์ของวัยรุ่นกับพ่อแม่ จะมีผลต่อความคืบหน้าในการหล่อหลอม (Forge) อัตลักษณ์ วัยรุ่นที่อยู่ในสถานะ “ไม่มุ่งเน้น” จะมีแนวโน้มที่รู้สึกว่าถูกพ่อแม่ละเลย (Neglect) หรือปฏิเสธ (Reject) ทำให้เริ่มห่างเหินจากพ่อแม่ วัยรุ่นที่อยู่ในสถานะ “ผูกพัน” อัตลักษณ์ มักใกล้ชิดกับพ่อแม่ และบางครั้งกลัวการถูกปฏิเสธจากพ่อแม่ที่ควบคุมอย่างเข้มงวด จึงไม่เคยท้าทายอำนาจของพ่อแม่ และไม่กล้าแปลกแยกจากอัตลักษณ์ของพ่อแม่ ส่วนวัยรุ่นที่ “รอคอย” และ “บรรลุ” อัตลักษณ์ มักมีฐานที่มั่นคงของความเมตตาที่อบอุ่น (Affection) ณ ที่บ้าน จึงมีอิสรภาพอย่างมาก ในการแสดงออกอย่างปัจเจกชน (Individual)
3. อิทธิพลจากโรงเรียน (Scholastic) - การได้เข้าเรียนระดับอุดมศึกษา จะผลักดันให้วัยรุ่นกำหนดจุดมุ่งหมายของอาชีพ (Career) และสร้างพันธสัญญาในการประกอบสัมมาชีพ (Occupation) หลังสำเร็จการศึกษา ส่วนการสร้างอัตลักษณ์ในเรื่องการเมืองและศาสนา ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมภายนอก [อาทิ การตื่นตัวทางด้านการเมืองในประเทศไทย และการแสวงหา “ธรรมะ” เป็นทางออกของปัญหาจิตใจ ท่ามกลางสังคมฟุ้งเฟ้อในปัจจุบัน]
4. อิทธิพลจากสังคม-วัฒนธรรม (Social-cultural) - เอริค เอริคสัน ตอกย้ำว่า กระบวนการก่อร่างสร้างอัตลักษณ์ ได้รับอิทธิพลโดยตรงจากบริบทของสังคมและประวัติศาสตร์ [ซึ่งมีส่วนก่อให้เกิดเป็นวัฒนธรรม] รวมทั้งบริบทของโลกออนไลน์ (อาทิ อินเทอร์เน็ต) ในทุกวันนี้
แหล่งข้อมูล
- Shaffer David R. and Katherine Kipp (2010). Developmental Psychology : Childhood & Adolescence (8th Ed). Belmont, CA: Wadsworth-Cengage Learning.
- Self-identity - [2015, January 20].