จัดฟันให้เรียงสวย ทำอย่างไร

การจัดฟัน คือกระบวนการติดเครื่องมือจัดฟันซึ่งจะทำให้เกิดแรงกดลงไปที่ฟัน เพื่อให้ฟันเกิดการเคลื่อนย้ายไปในทิศทางที่ต้องการและค่อย ๆ ขยับเรียงตัวอย่างเป็นระเบียบ นอกจากนี้ยังช่วยในเรื่องการสบกันของฟันบนกับฟันล่าง นอกจากจะเป็นประโยชน์ต่อการทำงานและสุขภาพของช่องปากและฟันแล้ว การจัดฟันยังช่วยเพิ่มความสวยงามของฟัน ทำให้พูดหรือยิ้มได้อย่างมั่นใจยิ่งขึ้น

เหตุใดจึงควรจัดฟัน

การมีฟันเก ฟันห่าง ฟันที่เรียงซ้อนกัน หรือฟันที่สบกันไม่พอดี รวมถึงปัญหาเกี่ยวกับขากรรไกรที่ส่งผลต่อการเคี้ยวอาหาร ล้วนเป็นปัจจัยที่ทำให้ประสิทธิภาพในการเคี้ยวอาหารลดลง และยังเป็นอุปสรรคต่อการทำความสะอาด ส่งผลต่อสุขภาพทางช่องปากและฟันตามมา ซึ่งสาเหตุของฟันที่สบกันไม่พอดีนี้อาจมาจากการชอบดูดนิ้วตอนเด็ก การถอนฟันแท้ในช่วงก่อนโตเป็นผู้ใหญ่ หรือเกิดจากพันธุกรรม

ดังนั้นการจัดฟันจึงมีผลดีต่อสุขภาพช่องปากและฟัน เพราะเมื่อฟันเรียงตัวกันอย่างมีระเบียบ การทำความสะอาดจะง่ายขึ้น ช่วยป้องกันการเกิดฟันผุและโรคเหงือก นอกจากนี้ ฟันที่สบกันสนิทจะทำให้เคี้ยวอาหารได้อย่างละเอียด ทั้งยังสามารถแก้ปัญหาเกี่ยวกับการพูดที่เกิดจากการสบของฟัน

วัยที่เหมาะสมสำหรับการจัดฟัน

ไม่ว่าอายุเท่าใดก็สามารถจัดฟันได้ แต่ทันตแพทย์มักแนะนำให้เด็กอายุ 7 ปีเข้ารับการตรวจฟันเพื่อดูว่ามีปัญหาที่ควรแก้ไขด้วยการจัดฟันหรือไม่ การตรวจรักษาตั้งแต่เนิ่น ๆ จะทำให้แก้ไขง่ายขึ้น เนื่องจากกระดูกของเด็กยังมีการเติบโตและพัฒนาไม่เต็มที่ การจัดฟันในเด็กอาจต้องแบ่งการจัดฟันเป็น 2 ระยะด้วยกัน คือ

• การจัดฟันระยะที่ 1 ทำในช่วงอายุ 7 ปี โดยเป็นการตรวจรักษาปัญหาการสบฟันหรือมีฟันซ้อนกันคับแน่น เช่น เด็กที่มีปัญหาขากรรไกรบนแคบ  ทำให้ฟันแน่นซ้อนกันมากจึงสบไม่พอดีกับขากรรไกรล่าง สามารถรักษาด้วยการใช้เครื่องมือขยายขากรรไกรบนเพื่อช่วยให้ขากรรไกรสบกันได้ดีขึ้น แต่เครื่องมือนี้สามารถใช้ได้เฉพาะในช่วงอายุที่กระดูกยังปรับเปลี่ยนได้ง่าย ทั้งนี้ ในระยะที่ 1 ทันตแพทย์จะให้เด็กใส่เครื่องมือสำหรับจัดฟันทันทีหรือไม่ก็ขึ้นอยู่กับแต่ละกรณี หลังจากนี้จึงพักการจัดฟันระยะที่ 1 ไว้เพื่อรอให้ฟันแท้ขึ้นมาแทนฟันน้ำนม จึงจะเริ่มการจัดฟันระยะที่ 2 ต่อไป
• การจัดฟันอีกครั้งในระยะที่ 2 จะทำเมื่ออายุประมาณ 12-13 ปี เนื่องจากเป็นช่วงที่ฟันแท้ขึ้นครบสมบูรณ์และสามารถให้เด็กใส่เหล็กจัดฟันบนฟันแท้ทั้งหมดได้แล้ว แต่หากเลยช่วงเวลาของการจัดฟันทั้ง 2 ระยะไปแล้ว การรักษาด้วยการจัดฟันแบบระยะที่ 2 เพียงอย่างเดียวก็ถือว่าเพียงพอและได้ผลเช่นกัน ยกเว้นกรณีที่มีฟันขึ้นซ้อนกันมากก็อาจจำเป็นต้องถอนฟัน เพื่อให้ฟันมีพื้นที่ในการขยับเรียงตัว

นอกจากการถอนฟัน ก็ยังมีอีกวิธีหนึ่งที่สามารถช่วยเพิ่มพื้นที่ในปากได้ คือการตะไบฟัน โดยทันตแพทย์จะใช้เครื่องมือในการช่วยให้รูปร่างและขนาดด้านข้างของฟันเล็กลง เกิดพื้นที่ให้ฟันขยับตัวและสามารถจัดฟันได้ ทั้งนี้การตะไบฟันจะใช้เฉพาะกับกรณีที่มีฟันซ้อนเกไม่มากเท่านั้น

การจัดฟันในผู้ใหญ่สามารถทำได้เรื่อย ๆ ไม่จำกัดอายุ เพียงแต่อาจต้องใช้เวลานานกว่าการจัดฟันในเด็ก การจัดฟันในผู้ใหญ่แม้จะใช้เวลาในการจัดฟันมากกว่า แต่ก็ส่งผลให้ฟันเป็นระเบียบและสบกันสนิทได้เช่นเดียวกับการจัดฟันในเด็ก

การจัดฟันเป็นวิธีแก้ไขปัญหาการสบกันของฟันหรือการเรียงตัวของฟันที่ใคร ๆ ก็สามารถรับการรักษาได้ โดยผู้ที่มีปัญหาสามารถปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการจัดฟัน เพื่อพิจารณาและตรวจว่าควรจัดฟันหรือไม่

ประเภทของเครื่องมือจัดฟัน

ปัจจุบันเครื่องมือจัดฟันมีหลากหลายประเภท แตกต่างกันที่วัสดุหรือลักษณะการติดเครื่องมือจัดฟันลงบนฟัน ซึ่งการเลือกใช้ก็อาจขึ้นอยู่กับข้อคำนึงด้านความสวยงาม ราคาค่าใช้จ่าย และความเสี่ยงต่อการแพ้วัสดุจัดฟันที่ใช้ โดยลักษณะของเครื่องมือจัดฟันอาจแบ่งเป็นประเภทดังต่อไปนี้

• เครื่องมือจัดฟันแบบโลหะ (Metal Braces) เป็นวิธีการจัดฟันที่นิยมใช้กันมากที่สุด โดยจะใช้กาวพิเศษสำหรับจัดฟันยึดติดแบร็คเก็ตที่เป็นโลหะลงบนฟันแต่ละซี่ แล้วใส่ลวดไปตามแบร็คเก็ตนี้ สุดท้ายใช้ห่วงยางเล็ก ๆ ที่ยืดหยุ่นได้ติดเพื่อป้องกันไม่ให้ลวดจัดฟันหลุด เครื่องมือที่ติดลงไปบนฟันนี้จะกดให้ฟันเคลื่อนตัวไปในทิศทางที่ต้องการทีละนิด
• เครื่องมือจัดฟันแบบสีเหมือนฟัน (Ceramic Braces) ด้วยการใช้แบร็คเก็ตและลวดที่มีสีกลมกลืนกับฟันทำจากเซรามิก ประกอบกับยางรัดฟันที่มีสีใส ส่งผลให้ฟันมีความสวยงามมากกว่า เนื่องจากสังเกตเห็นถึงการจัดฟันได้ยาก แต่ข้อเสียของเครื่องมือจัดฟันแบบเซรามิกก็คือมีความคงทนน้อยกว่าชนิดแรก จึงง่ายต่อการแตกหัก
• เครื่องมือจัดฟันแบบไม่ต้องรัดยาง (Self-ligating) เป็นการใช้เครื่องมือติดฟันแบบที่ไม่จำเป็นต้องใช้ยางรัดเพื่อยึดลวดไว้ ผู้ที่จัดฟันชนิดนี้จะไม่จำเป็นต้องเปลี่ยนยางทุก ๆ เดือนอย่างการจัดฟันแบบใช้ยางยึด
• เครื่องมือจัดฟันด้านใน (Ligual Braces) มีความแตกต่างจากเครื่องมือแบบโลหะและเซรามิกที่เครื่องมือชนิดนี้จะติดเข้าที่ด้านในของฟัน เพื่อไม่ให้เห็นเครื่องมือจัดฟัน จึงนับว่ามีข้อดีต่อความสวยงามของฟัน ไม่ต้องมีอุปกรณ์จัดฟันมากวนใจเวลาพูดหรือยิ้ม ส่วนระยะเวลาการดำเนินการจัดฟันทั้งหมดจะพอ ๆ กับการจัดฟันด้านนอก แต่การไปพบทันตแพทย์จัดฟันเพื่อติดหรือเปลี่ยนเครื่องมือในแต่ละครั้งนั้นมักต้องใช้เวลานานกว่า
• เครื่องมือจัดฟันแบบใส (Clear Aligners) วัสดุที่ใช้ทำเครื่องมือสำหรับการจัดฟันชนิดนี้เป็นพลาสติกแบบใส รูปร่างพอดีสำหรับใส่ครอบฟันไว้ โดยไม่จำเป็นต้องใช้แบร็คเก็ตหรือลวดยึดติดบนฟัน แต่ต้องไปพบทันตแพทย์เพื่อเปลี่ยนเครื่องมือทุก ๆ 2-3 สัปดาห์

การจัดฟันแบบใสเป็นการจัดฟันที่ผู้จัดฟันจะค่อนข้างรู้สึกสบายในขณะที่ใส่เครื่องมือ แต่ก็มีข้อจำกัดตรงที่การหมุนหรือเอียงฟันเป็นไปตามทิศทางของเครื่องมือเท่านั้น ในขณะที่เครื่องมือจัดฟันแบบติดลงบนฟันจะทำให้เกิดการเคลื่อนไหวหรือขยับเรียงตัวของฟันได้ทุกทิศทางตามต้องการ

• เครื่องมือจัดฟันแบบถอดได้ (Removable Appliance) มักใช้ในการจัดฟันระยะที่ 1 ของเด็กที่ยังไม่พร้อมสำหรับการจัดฟันด้วยการติดเครื่องมือชนิดอื่น โดยจะช่วยปรับฟันบนด้านหน้าที่ยื่นผิดปกติด้วยการติดเครื่องมือนี้ หรือขยับฟันที่ขากรรไกรล่าง ส่งผลให้ฟันและขากรรไกรขยับตัวอยู่ในตำแหน่งที่ดีขึ้น

นอกเหนือจากการใช้เครื่องมือจัดฟันเหล่านี้ คนไข้บางรายที่ขากรรไกรบนหรือขากรรไกรล่างยื่นออกมาจนการสบของฟันไม่เท่ากัน ก็อาจจำเป็นต้องใช้การผ่าตัดศัลยกรรมเพิ่มเติม เพื่อให้การรักษาได้ผลดียิ่งขึ้น

การเตรียมตัวก่อนจัดฟัน

ขั้นตอนก่อนการติดเครื่องมือจัดฟันอาจมีดังนี้

• การตรวจสุขภาพช่องปาก ทันตแพทย์จัดฟันจะตรวจดูฟันรวมถึงขากรรไกรและปาก หากพบว่ามีปัญหาเกี่ยวกับสุขภาพปากหรือฟัน เช่น มีฟันผุ มีคราบหินปูน ต้องรักษาให้เรียบร้อยก่อนเริ่มจัดฟัน
• การเอกซเรย์ฟัน การถ่ายภาพเอกซเรย์ดูตำแหน่งของกระดูกฟัน โดยมักใช้การถ่ายภาพเพื่อดูการสบกันของฟันบนและฟันล่าง รวมทั้งให้เห็นถึงฟันคุดซึ่งอาจยังไม่โผล่พ้นเหงือกหรือเติบโตออกมาไม่เต็มที่ นอกจากนี้ยังอาจใช้เครื่องเอกซเรย์พิเศษเพื่อดูขนาด ตำแหน่ง และความสัมพันธ์ของขากรรไกรกับฟัน
• การพิมพ์ฟัน ทันตแพทย์ผู้จัดฟันจะใช้วัสดุที่ทำจากปูนปลาสเตอร์ให้ผู้เข้ารับการจัดฟันกัด ซึ่งวัสดุนี้จะมีความนิ่มขณะกัด แต่จะแข็งตัวลงเมื่อนำออกมาจากปาก พิมพ์ฟันที่ถูกหล่อขึ้นนี้จะช่วยให้สามารถประเมินการรักษาได้ง่าย เนื่องจากมีรูปร่างและลักษณะเหมือนฟันจริงสำหรับดูประกอบ คลินิกหรือโรงพยาบาลจัดฟันบางแห่งยังอาจมีเครื่องสแกนพิมพ์ฟันเพื่อใช้ประเมินการรักษาร่วมด้วย
• การถอนฟัน ในกรณีที่มีฟันซ้อนมากในช่องปาก การถอนฟันอาจมีความจำเป็น เพื่อช่วยให้มีพื้นที่ในการจัดและเคลื่อนย้ายฟันได้สะดวกยิ่งขึ้น
• การผ่าตัดขากรรไกร กระบวนการนี้จะใช้ในกรณีรุนแรงที่การจัดฟันอย่างเดียวไม่อาจช่วยให้การสบฟันจากฟันที่เรียงตัวไม่เป็นระเบียบดีขึ้นได้ จึงต้องใช้การผ่าตัดขากรรไกรร่วมกับการจัดฟัน

ขั้นตอนการจัดฟัน

การติดวัสดุจัดฟันที่ทันตแพทย์ติดเข้าไปในปาก ส่วนใหญ่มักประกอบด้วยอุปกรณ์ต่อไปนี้

• แบร็คเก็ต อุปกรณ์เล็ก ๆ ที่ติดไว้บริเวณด้านหน้าฟันหรือติดด้านหลังในกรณีที่ไม่ต้องการให้ผู้อื่นสังเกตเห็นการจัดฟัน แต่อาจทำให้ทันตแพทย์จัดฟันเข้าถึงอุปกรณ์ได้ยาก แบร็คเก็ตนี้จะถูกติดไว้กับฟันโดยใช้กาวชนิดพิเศษ เพื่อเป็นตัวยึดสำหรับลวดจัดฟันซึ่งทำหน้าที่ดันให้ฟันขยับตัวอีกที แบร็คเก็ตมีหลายประเภทแบ่งตามวัสดุที่ใช้ทำ เช่น โลหะ เซรามิกสีเหมือนฟัน หรือพลาสติก โดยทั้ง 3 ชนิดนี้เป็นแบร็คเก็ตที่มักนำมาใช้ เนื่องจากจะทำให้การจัดฟันไม่ดูสะดุดตาจนเกินไป และปัจจุบันยังมีการพัฒนาให้มีขนาดเล็กลงเพื่อให้ยากต่อการสังเกตเห็นขึ้นเรื่อย ๆ
• แบนด์จัดฟันหรือวงแหวนครอบฟัน ครอบฟันกราม อาจทำจากโลหะหรือไทเทเนียม โดยก่อนใส่จะต้องแยกฟันกรามด้วยการใส่ยางแยกฟันขนาดเล็กที่ระหว่างฟันกราม จากนั้นใช้แบนด์จัดฟันใส่ล้อมรอบฟันกรามเหล่านี้ไว้แล้วยึดด้วยกาวจัดฟัน และในฟันกรามซี่ในสุดจะติดท่อเล็ก ๆ เข้ากับแบนด์นี้ด้วย เพื่อเป็นสมอยึดลวดจัดฟันและแบร็คเก็ตไว้ แบนด์จัดฟันนี้อาจไม่จำเป็นต้องใช้กับทุกคน ผู้รับการจัดฟันบางคนอาจติดเพียงแบร็คเก็ตเท่านั้น
• ลวดจัดฟัน ใช้โยงเชื่อมต่อแบร็คเก็ตและแบนด์จัดฟันเข้าด้วยกัน และมีหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหวหรือขยับตัวของฟัน
• อุปกรณ์อื่น ๆ เพื่อช่วยในการจัดตำแหน่งของฟัน เช่น แพทย์ผู้จัดฟันยังอาจใช้ยางเล็ก ๆ ติดไว้บนแบร็คเก็ตเพื่อยึดลวดจัดฟันไม่ให้หลุดออกจากแบร็คเก็ต หรือใช้ยางที่มีขนาดใหญ่ขึ้นช่วยในการเคลื่อนที่ของฟันด้วย
• เครื่องมือแบบใสและเครื่องมือชนิดถอดได้ เป็นเครื่องมือจัดฟันที่มีวิธีการติดที่แตกต่างออกไป โดยไม่ใช้อุปกรณ์จัดฟันดังข้างต้น แต่ก็ต้องมีการเปลี่ยนเครื่องมือเป็นระยะไม่ต่างจากเครื่องมือชนิดติดลงบนฟันข้างต้น

การจัดฟันตามกำหนดเวลา

หลังจากติดอุปกรณ์จัดฟันต่าง ๆ เรียบร้อยแล้ว ทันตแพทย์จะนัดหมายให้ผู้ที่จัดฟันไปพบทุก ๆ เดือน ซึ่งในแต่ละครั้งจะค่อย ๆ ดึงหรือปรับการเรียงตัวของฟันด้วยเครื่องมือและลวดจัดฟันดังกล่าวไปแล้ว หรือบางครั้งก็ดึงระหว่างขากรรไกรล่างกับขากรรไกรบน โดยใช้ยางที่ยืดหยุ่นได้ยึดดึงฟันบนและฟันล่างที่อยู่ตรงข้ามกันเข้าด้วยกัน

ข้อสำคัญคือผู้เข้ารับการจัดฟันควรไปตามกำหนดนัดของทันตแพทย์จัดฟันในทุก ๆ เดือนเพื่อตรวจดูว่าเครื่องมือยังติดแน่นอยู่บนฟันหรือไม่ และเพื่อให้แพทย์เปลี่ยนเครื่องมือและจัดทิศทางของฟันได้อย่างเหมาะสม

ในการเข้ารับการจัดฟันตามการนัดแต่ละครั้ง อาจเกิดอาการเจ็บในช่วง 1-2 วันแรกหลังการเปลี่ยนหรือดึงเครื่องมือได้เป็นธรรมดา สามารถบรรเทาได้ด้วยการใช้ยาระงับปวดทั่วไป และหากรู้สึกเจ็บปวดรุนแรงหรือมีอาการแย่ลงอย่างผิดปกติ ควรต้องแจ้งให้แพทย์ผู้จัดฟันทราบ

นอกจากนี้ ระยะเวลาจัดฟันของแต่ละคนย่อมไม่เท่ากัน ขึ้นอยู่กับปัญหาเกี่ยวกับฟันของแต่ละคน ระยะห่างที่ฟันต้องเคลื่อนที่ไปเรียงตัว สุขภาพเหงือก ฟัน และกระดูกที่รองรับฟัน รวมถึงวินัยของผู้เข้ารับการจัดฟันที่ควรปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด ซึ่งโดยเฉลี่ยผู้เข้ารับการจัดฟันมักติดเครื่องมือเป็นเวลา 1-3 ปี จากนั้นจึงใส่อุปกรณ์ที่เรียกว่ารีเทนเนอร์เพื่อช่วยรักษาการเรียงตัวของฟันต่อไป

การใส่รีเทนเนอร์ หลังจากการจัดฟันสำเร็จเรียบร้อยจนฟันเรียงตัวสวยงาม อุปกรณ์ต่าง ๆ ก็ถูกถอดออกไป แต่ฟันที่เพิ่งเข้ารูปใหม่ ๆ นี้ยังไม่มั่นคงและสามารถเคลื่อนย้ายกลับไปไม่เป็นระเบียบอย่างเดิม จึงจำเป็นต้องใช้อุปกรณ์ที่ทำขึ้นจากพลาสติกล้วนหรือพลาสติกพร้อมลวดยึดฟันที่เรียกว่ารีเทนเนอร์ คงรูปตำแหน่งฟันที่เป็นระเบียบนั้นไว้ รีเทนเนอร์นี้มีทั้งชนิดที่สามารถถอดออกได้และยึดติดกับฟัน แต่ในบางรายทันตแพทย์จัดฟันอาจให้ใช้ทั้ง 2 ชนิดประกอบกัน

ระยะเวลาของการใส่รีเทนเนอร์ขึ้นอยู่กับการพิจารณาของแพทย์ ทันตแพทย์จัดฟันบางคนอาจแนะนำให้ใส่ตลอดเวลาในช่วง 6 เดือนแรกหลังจากจัดฟันเสร็จ จากนั้นจึงใส่เฉพาะตอนนอนอีกหลาย ๆ ปี หรืออาจต้องใส่ไปเรื่อย ๆ เพื่อคงให้ฟันเรียงตัวสวยงาม

นอกจากการดูแลรักษาโดยแพทย์ ผู้ที่จัดฟันเองก็ต้องมีวินัยและปฏิบัติตามคำแนะนำเพื่อให้ผลการจัดฟันเป็นไปตามที่วางไว้ ไม่ต้องเสียเวลานานขึ้น โดยเฉพาะในช่วงของการใส่รีเทนเนอร์ที่มีความสำคัญมาก เพราะหากไม่ใส่อย่างสม่ำเสมอ ฟันอาจเคลื่อนตัวกลับไปเกเหมือนเดิม จนทำให้ผลการจัดฟันทั้งหมดที่ทำมาสูญเปล่า

ผลข้างเคียงหลังการจัดฟัน

การใส่เหล็กจัดฟันค่อนข้างมีความปลอดภัย แต่ก็มีความเสี่ยงบางประการ ดังนี้

• ความเสี่ยงระยะสั้น อุปกรณ์จัดฟันอาจทำให้เกิดพื้นที่เล็ก ๆ รอบฟันที่ง่ายต่อการสะสมของอาหาร และการเพิ่มของคราบจุลินทรีย์และแบคทีเรียทั้งหลาย ซึ่งอาจนำไปสู่การสูญเสียแร่ธาตุบนผิวชั้นเคลือบฟันจนเกิดคราบขาวถาวรหลงเหลือทิ้งไว้หลังจากกการนำเหล็กออก รวมทั้งปัญหาฟันผุและโรคเหงือกที่อาจตามมา
• ความเสี่ยงระยะยาว ความยาวของรากฟันลดลง เนื่องจากในขณะที่ฟันมีการเคลื่อนไหว กระดูกในบริเวณที่ฟันเคลื่อนที่จะหายไป เกิดกระดูกใหม่มาแทน ในกระบวนการนี้เองที่อาจเกิดการสูญเสียรากฟันไปอย่างถาวร เป็นสาเหตุของฟันที่ไม่แข็งแรงตามมา อย่างไรก็ตาม ฟันที่ไม่มั่นคงนี้ส่วนใหญ่ไม่ทำให้เกิดปัญหาใด ๆ

ความเสี่ยงอีกประการหนึ่งคือ ฟันกลับไปเรียงตัวไม่เป็นระเบียบ เกิดขึ้นได้ในกรณีที่ผู้รับการจัดฟันไม่ทำตามคำแนะนำของทันตแพทย์หลังจากนำเครื่องมือจัดฟันออกไปแล้ว โดยเฉพาะการไม่ใส่รีเทนเนอร์อย่างสม่ำเสมอ ที่จะนำไปสู่การเรียงตัวของฟันที่ผิดไปจากเดิม ทำให้อาจต้องรักษาด้วยการจัดฟันใหม่อีกครั้ง

ข้อปฏิบัติขณะใส่เครื่องมือจัดฟัน

ผลข้างเคียงข้างต้นไม่น่าวิตกกังวลแต่อย่างใดหากใส่ใจดูแลรักษาฟันตามข้อปฏิบัติต่อไปนี้

• แปรงฟันให้ทั่วถึง ควรแปรงหลังมื้ออาหารทุกครั้ง เพื่อกำจัดเศษอาหารที่มักติดตามเครื่องมือจัดฟันหรือซอกฟัน ใช้ยาสีฟันที่มีส่วนผสมของฟูลออไรด์ และใช้แฟรงสีฟันขนนุ่ม แต่หากไม่สามารถแปรงฟันได้ควรใช้น้ำบ้วนหรือล้างปาก
• บ้วนปากให้สะอาด เพื่อให้เศษอาหารชิ้นเล็กชิ้นน้อยออกจากซอกอุปกรณ์จัดฟันให้หมด และควรส่องดูกระจกให้แน่ใจว่าฟันสะอาดดีแล้ว
• ใช้ไหมขัดฟันขัดระหว่างซอกเครื่องมือจัดฟันและใต้ลวดจัดฟัน นอกจากนี้ ทันตแพทย์จัดฟันยังอาจแนะนำให้ใช้แปรงซอกฟันที่มีขนาดเล็กเพื่อทำความสะอาดซอกฟันบริเวณที่ติดกับอุปกรณ์จัดฟัน
• เปลี่ยนแปรงสีฟันทุก 3 เดือนหรือทันทีที่ขนแปรงเริ่มบานหลุดลุ่ย เนื่องจากจะส่งผลต่อประสิทธิภาพในการทำความสะอาดของแปรง
• อาจใช้น้ำยาบ้วนปากฟลูออไรด์ในกรณีที่ทันตแพทย์หรือแพทย์ที่จัดฟันให้แนะนำให้ใช้
• ลดอาหารจำพวกแป้งและน้ำตาลลง เนื่องจากเป็นสาเหตุของการเกิดคราบจุลินทรีย์และทำให้ฟันผุ
• หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารเหนียว ๆ เช่น หมากฝรั่ง ลูกอมแบบเคี้ยวที่อาจทำให้แบร็คเก็ตและลวดจัดฟัน และอุปกรณ์อื่น ๆ หลุดออกมาได้
• หลีกเลี่ยงอาหารชนิดแข็ง ได้แก่ น้ำแข็ง ลูกอม ป๊อปคอร์นและถั่วต่าง ๆ ที่จะทำให้เครื่องมือจัดฟันเสียหายหรือหลุดได้
• ทำตามคำแนะนำของทันตแพทย์ผู้จัดฟันอย่างเคร่งครัด การไม่ไปพบหรือปฏิบัติตามข้อแนะนำอาจยิ่งทำให้การจัดฟันต้องเวลายาวนานขึ้นและเกิดผลข้างเคียงอื่น ๆ ได้
• หมั่นเข้ารับการตรวจสุขภาพฟันกับทันตแพทย์เป็นประจำ เพื่อรักษาสุขภาพที่ดีของเหงือกและฟัน
• สวมฟันยางเมื่อทำกิจกรรมหรือเล่นกีฬาที่อาจเป็นอันตรายเพื่อป้องกันไม่ให้ปากและขากรรไกรได้รับบาดเจ็บ