คุยกับหมอสมศักดิ์ เทียมเก่า ตอน เมื่อใดแพทย์จึงส่งตรวจเพิ่มเติม

27 มีนาคม 2018

      

      อย่างที่ผมเล่ามาในก่อนหน้านี้แล้วว่า การตรวจเพิ่มเติมคืออะไร มีอะไรบ้าง ดังนั้นผู้อ่านก็จะเริ่มเข้าใจแล้วว่าเมื่อไปพบแพทย์แต่ละครั้ง ทำไมบางครั้ง ต้องตรวจเลือดก่อน บางครั้งไม่ต้องตรวจ แล้วทำไมบางครั้งก่อนการตรวจก็ต้องอดน้ำ อดอาหาร บางครั้งก็ตรวจได้เลย ลองมาดูในรายละเอียดต่อกันอีก เพื่อให้เข้าใจได้ดีขึ้น การส่งตรวจเพิ่มเติมมีข้อบ่งชี้หลักๆ ดังนี้ คือ

      1. เพื่อให้การวินิจฉัยโรคแน่ชัด เช่น ผู้ป่วยมีอาการปัสสาวะบ่อย ดื่มน้ำมาก ผอมลง สงสัยเป็นโรคเบาหวาน การตรวจวัดระดับน้ำตาลในเลือดก็จะช่วยบอกได้ว่าเป็นโรคเบาหวานหรือไม่ เป็นต้น

      2. เพื่อการประเมินความรุนแรงของโรคหรือปัญหาผิดปกติ เช่น การตรวจวัดระดับไขมันในเลือด ถ้าพบว่ามีค่าที่สูงของโคเลสเตอรอล การตรวจพบค่าความเข้มข้นของเลือดต่ำมาก เป็นต้น

      3. เพื่อการตัดออกของสาเหตุการเกิดโรค เช่น การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมอง ในผู้ป่วยที่มีอากรผิดปกติทางระบบประสาทขึ้นมาอย่างเฉียบพลัน ปวดศีรษะรุนแรง ความดันโลหิตสูงมาก ถ้าการตรวจไม่พบภาวะเลือดออกในสมอง ก็ยืนยันว่าไม่มีเลือดออกในสมอง น่าจะเป็นอาการที่มีสาเหตุจากสมองขาดเลือด เป็นต้น

      4. เพื่อการติดตามอาการของโรคว่าได้ผล ตอบสนองต่อการรักษาหรือไม่ หรือมีอาการที่รุนแรงเพิ่มขึ้นหรือไม่ เช่น การตรวจสารมะเร็งตับ มะเร็งลำไส้ใหญ่ ภายหลังการรักษา การเอกซเรย์หรือทำอัลตราซาวด์ติดตามขนาดถุงน้ำในตับทุกปี เป็นต้น

      5. เพื่อการตรวจสุขภาพประจำปี ตรวจหาโรคหรือความผิดปกติในผู้ที่ไม่มีอาการผิดปกติใดๆ

      การตรวจก็มีหลายชนิด หลายอย่าง ดังที่เล่ามาให้ฟังก่อนหน้านี้ มีข้อสงสัยของผู้ป่วยจำนวนมากเลยว่า ทำไมต้องอดอาหาร อดน้ำ บางครั้งก็ไม่ต้องอด ประเด็นมีดังนี้ครับ

      1. การอดอาหาร อดน้ำนั้น จริงๆ แล้ว อดอาหารอย่างเดียวก็พอ การดื่มน้ำเพื่อทานยาสามารถทำได้ แต่ต้องห้ามดื่มน้ำหวาน กาแฟ โอวัลติน น้ำอัดลม หรือน้ำที่มีรสชาด ความหวานก็จะส่งผลต่อค่าของเลือดที่ตรวจ การตรวจเลือดที่ต้องอดอาหาร คือ การตรวจวัดระดับไขมัน น้ำตาลในเลือด นอกนั้นไม่จำเป็นต้องอดอาหารครับ ส่วนการตรวจเอกซเรย์นั้น ถ้าเป็นการตรวจอัลตราซาวด์ช่องท้อง ต้องอดอาหารและน้ำ เพื่อเป็นการเตรียมพร้อมให้อวัยวะนั้นเห็นได้ชัด ถุงน้ำดีอยู่ในภาวะปกติ การตรวจคอมพิวเตอร์ที่ต้องฉีดสีหรือสารทึบแสง ต้องอดอาหารและน้ำ เพื่อป้องกันการแพ้สารเคมีที่ต้องฉีดเข้าไปทางหลอดเลือดดำ การตรวจอะไรที่เกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร เช่น ส้องกล้องดูระบบทางเดินอาหาร ส่องกล้องดูลำไส้ใหญ่ กลืนแป้งดูระบบทางเดินอาหาร สวนแป้งดูลำไส้ใหญ่ หรือการตรวจชื้นเนื้อมาตรวจที่ต้องมีการให้ยาสลบ เป็นต้น

      2. การอดน้ำ อดอาหารนั้น ถ้าจำเป็นต้องทานยาในวันนั้นๆ ด้วย เป็นยาที่ทานประจำ ก็สามารถทานได้ครับ แต่อย่าดื่มน้ำตามมากๆ ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะเข้าใจผิด คิดว่าต้องอดทุกอย่าง การไม่ทานยาออาจทำให้ความดันโลหิตขึ้นสูงมาก

      3. การอดน้ำ อดอาหารนั้น พอตรวจเสร็จและไม่มีอาการผิดปกติใด ๆ ก็สามารถทานอาหารได้เลยครับ ไม่ต้องรอผลตรวจ

      4. การอดน้ำ อดอาหารต้องอดหลังเที่ยงคืนตลอดทุกครั้งเลยหรือไม่ ข้อนี้ก็มีหลักการคือว่า ต้องอดน้ำ อดอาหารประมาณ 6-8 ชั่วโมง ครับ ขึ้นกับว่าเราจะตรวจตอนเวลาไหนครับ ถ้าตรวจเช้า ก็เป็นเวลาหลังเที่ยงคืน คือ ช่วงนอนหลับก็สะดวกดี ทำได้ง่ายไม่ทรมานมากนัก แต่ถ้าเราตรวจตอนเย็นก็สามารถอดได้หลังทานอาหารช่วงสายๆ ของวันได้ครับ

      ดังนั้นจะเห็นว่ามีแนวทางที่ชัดเจน แต่บางครั้งแพทย์และเจ้าหน้าที่อาจสื่อสารกับผู้ป่วยไม่ละเอียด ก็เลยมีความเข้าใจที่ไม่ถูกต้องกันบ้างครับ