on 

ขั้นตอนการถอนฟัน

การคงรักษาฟันไว้เป็นผลดีต่อความสวยงามของช่องปากและฟัน รวมถึงการบดเคี้ยวอาหารอย่างมีประสิทธิภาพ แต่บางครั้งการถอนฟันออกไปก็เป็นสิ่งจำเป็นที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ กระบวนการถอนฟันนั้นไม่ซับซ้อน และมีข้อควรรู้ถึงความเหมาะสมของการถอน การปฏิบัติตัวหลังการถอนฟัน และผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นได้หลังถอนฟัน

ถอนฟัน

สาเหตุที่ควรถอนฟัน

การถอนฟันถือเป็นทางเลือกสุดท้ายหลังจากทันตแพทย์พิจารณาหรือพยายามรักษาด้วยวิธีอื่นเพื่อเลี่ยงการถอนฟันแล้วแต่ไม่ได้ผล หรือเมื่อมีความจำเป็นต้องถอนฟัน ได้แก่

ฟันซ้อนที่เป็นอุปสรรคต่อการจัดฟัน สำหรับผู้ที่จัดฟันบางราย หากมีฟันซ้อนกันมากเกินไปในช่องปากจนไม่มีที่ให้ฟันขยับตัว ทันตแพทย์จัดฟันจึงต้องถอนฟันบางซี่ออกไป เพื่อให้ฟันสามารถขยับเรียงตัวอย่างสวยงามได้

การติดเชื้อหรืออักเสบของฟัน เมื่อฟันผุหรือเกิดความเสียหายลามไปถึงโพรงฟันซึ่งเป็นชั้นกลางของฟันที่ประกอบด้วยเส้นประสาทและเส้นเลือด การติดเชื้อที่โพรงฟันนี้เกิดขึ้นได้จากแบคทีเรียทั้งหลายที่อยู่ในช่องปาก ปกติสามารถรักษาได้ด้วยการรักษารากฟันเพื่อคงฟันซี่นั้นไว้ แต่สำหรับฟันที่เสียหายรุนแรงและสายเกินกว่าจะรักษาด้วยวิธีดังกล่าว การถอนฟันจึงกลายเป็นทางเลือกเดียวเพื่อป้องกันการลุกลามของการติดเชื้อ

มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ ภาวะภูมิคุ้มกันร่างกายอ่อนแอที่อาจเป็นผลจากการรับยาเคมีบำบัดหรือยากดภูมิคุ้มกันจะทำให้ฟันที่ผุอยู่แล้วมีโอกาสผุยิ่งขึ้น และยังอาจอักเสบติดเชื้อลุกลาม ก่อนการรักษาด้วยยาดังกล่าวแพทย์จึงต้องตรวจดูก่อนว่าผู้ป่วยมีฟันผุหรือไม่ หากมี จึงจำเป็นต้องถอนฟันซี่ที่ผุออกแทนการอุดฟันเหมือนคนปกติทั่วไป นอกจากนี้ โรคเหงือกที่ทำให้เกิดฟันโยกเนื่องจากการอักเสบของเนื้อเยื่อและกระดูกรอบฟันและกระดูกที่รองรับฟันอยู่ ก็อาจเป็นสาเหตุที่ทันตแพทย์แนะนำให้ถอนฟัน

นอกจากเหตุผลข้างต้นแล้ว การถอนฟันยังอาจจำเป็นหากมีฟันเกที่ไปกระทบต่อเนื้อเยื่ออ่อนนุ่มข้างแก้ม ฟันแตกหักจากอุบัติเหตุ มีจำนวนฟันในช่องปากมากเกิน ฟันที่อยู่ใกล้บริเวณที่ผิดปกติอย่างเนื้องอกหรือมะเร็ง ฟันที่ประชิดกับแผลบางอย่าง หรือเป็นผลจากการต้องเข้ารักษาด้วยการฉายรังสีหรือต้องได้รับยาบิสฟอสโฟเนตผ่านเส้นเลือด รวมถึงข้อคำนึงด้านค่ารักษา ในกรณีที่ฟันผุและสามารถรักษารากฟันได้โดยไม่ต้องถอน แต่การรักษารากฟันนั้นจะมีราคาแพงกว่าการถอนฟัน

ข้อห้ามและการเตรียมตัวก่อนการถอนฟัน

การถอนฟันนั้นค่อนข้างปลอดภัย แต่ก็เสี่ยงที่เชื้อแบคทีเรียจำนวนมหาศาลในปากจะแพร่เข้าสู่ร่างกายทางกระแสเลือด นอกจากนี้เนื้อเยื่อของเหงือกเองก็อาจติดเชื้อได้เช่นกัน ทั้งนี้คนไข้ที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อรุนแรงอาจต้องได้รับยาปฏิชีวนะก่อนและหลังถอนฟัน การถอนฟันแต่ละครั้งจึงควรแจ้งให้แพทย์ทราบถึงประวัติการรักษาของตนเอง ยาและอาหารเสริมที่กำลังใช้อยู่ รวมถึงหากมีอาการป่วยหรือได้รับการรักษาข้อใดต่อไปนี้

ขั้นตอนการถอนฟัน

กระบวนการถอนฟันถือว่าทำได้ง่ายกว่าเมื่อเทียบกับการผ่าหรือถอนฟันคุดซึ่งเป็นฟันที่ยังไม่โผล่พ้นเหงือกหรือขึ้นไม่ปกติ เริ่มจากการฉีดยาชาเพื่อทำให้ไร้ความรู้สึกบริเวณที่ทันตแพทย์จะถอนฟัน แต่หากเป็นการถอนฟันหลายซี่ก็อาจจำเป็นต้องใช้ยาสลบที่จะทำให้ร่างกายไม่มีความรู้สึกและหมดสติไปตลอดขั้นตอนการถอนฟัน

ในการถอนฟัน ทันตแพทย์จะทำให้ฟันหลวมออกจากกระดูกขาขากรรไกรและเส้นเอ็น จากนั้นใช้อุปกรณ์ที่เรียกว่าคีมหรือปากคีบจับฟันแล้วค่อย ๆ ดึงออกมา ทั้งนี้ฟันที่ถอนยาก ไม่สามารถเอาออกมาได้ในคราวเดียว อาจต้องถอนโดยแยกเป็นชิ้นส่วนหลายครั้ง

หลังจากถอนฟัน ร่างกายจะสร้างลิ่มเลือดออกมาช่วยในกระบวนการรักษาโดยค่อย ๆ ปิดบาดแผลหรือรูฟันที่ถอน ทันตแพทย์จะพับผ้าก๊อซแล้ววางลงบนแผลเพื่อให้คนไข้กัดเพื่อหยุดเลือดที่ไหลออกมาหลังการถอนฟันนี้ บางครั้งอาจมีการเย็บแผลเพื่อปิดขอบเหงือกเหนือแผลถอนฟันเอาไว้ ซึ่งไหมที่ใช้เย็บนี้มักใช้แบบละลายไปเองโดยไม่ต้องนัดตัดไหม จึงไม่ต้องกลับไปพบทันตแพทย์อีกครั้ง

การดูแลรักษาหลังการถอนฟัน

โดยมากแผลจากการถอนฟันจะดีขึ้นภายในระยะเวลาไม่กี่วัน การดูแลรักษาอย่างดีจะช่วยให้แผลหายเร็วยิ่งขึ้นและปลอดภัยจากภาวะแทรกซ้อน โดยมีข้อปฏิบัติต่อไปนี้

ระยะเวลาในการฟื้นตัวหลังถอนฟันมักจะใช้เวลา 1-2 วัน การถอนฟันออกไปอาจส่งผลให้ฟันซี่ที่อยู่ข้าง ๆ เลื่อนตัว หรือส่งผลต่อการเคี้ยวอาหารได้ ทันตแพทย์จึงอาจแนะนำให้ใส่วัสดุเสริมแทนฟันซี่ที่ถูกถอน ได้แก่ ฟันปลอม หรือสะพานฟัน เป็นต้น

ภาวะแทรกซ้อนจากการถอนฟัน

ผลข้างเคียงระหว่างการถอนฟันที่พบได้มากที่สุดคือการได้รับบาดเจ็บของเนื้อเยื่ออ่อนในช่องปากเนื่องจากการไม่ได้ให้ความสนใจต่อเนื้อเยื่อบริเวณนี้ของทันตแพทย์ รวมถึงการใช้เครื่องมือที่อันตรายและควบคุมการใช้ลำบากจนเกิดอันตรายต่อคนไข้ เช่น เกิดรอยถลอกหรือแผลไหม้ด้านในปากจากเครื่องมือ

ภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ที่พบได้บ่อยรองลงมาจากการใช้เครื่องมือ คืออันตรายต่อโครงสร้างกระดูก เช่น การแตกหักของเพดานเหงือก ไปจนถึงฟันกราม และฟันตัดล่าง นอกจากนี้ ฟันเขี้ยวบนมักแตกหักได้ง่ายในระหว่างการถอนฟันกรามซี่ที่ถอนได้ยาก แต่สามารถป้องกันได้ด้วยการการซักประวัติและตรวจร่างกายรวมถึงการตรวจเอกซเรย์อย่างละเอียด และไม่ใช้เครื่องมือที่ยากต่อการควบคุมมากเกินไป กรณีที่เกิดการแตกหักของกระดูก ทันตแพทย์จะนำกระดูกนั้นออกมาอย่างระมัดระวัง ทำให้กระดูกและเนื้อเยื่ออ่อนประสานกันจนแผลจากการถอนเริ่มปิดลงได้

นอกจากนี้การถอนฟันกรามซี่ที่อยู่ใกล้กับโพรงกระดูกข้างจมูกบริเวณโหนกแก้มนั้นอาจมีความเสี่ยงต่อการเกิดไซนัสอักเสบและเกิดรูทะลุ ส่วนการถอนฟันกรามล่างซี่ในสุดซึ่งอยู่ใกล้เส้นประสาทควบคุมกล้ามเนื้อใบหน้าเองก็อาจส่งผลให้หน้าเบี้ยวได้