การตรวจร่างกายโดยแพทย์ (Physical Examination PE)

การตรวจร่างกาย

การตรวจร่างกาย หรือ การตรวจร่างกายโดยแพทย์ (ภาษาอังกฤษ : Physical examination : PE, Medical examination หรือ Clinical examination) คือ ขั้นตอนสำคัญอย่างหนึ่งที่แพทย์ปฏิบัติเพื่อใช้ในการช่วยวินิจฉัยโรค วินิจฉัยแยกโรค ประเมินวิธีการรักษา ติดตามผลการรักษา และประเมินสุจภาพโดยรวมของผู้ป่วย ทั้งนี้ การตรวจร่างกายมักจะดำเนินการหลังจากที่แพทย์ได้สอบถามประวัติอาการต่าง ๆ ของผู้ป่วยแล้ว

การตรวจร่างกายเป็นการตรวจที่ง่าย ไม่ซับซ้อน และไม่มีผลข้างเคียง ผู้ป่วยไม่จำเป็นต้องมีการเตรียมตัวล่วงหน้า เพราะแพทย์สามารถตรวจร่างกายผู้ป่วยได้เลยที่ห้องตรวจผู้ป่วยนอก และสามารถตรวจได้ทุกเพศทุกวัยตั้งแต่ทารกแรกเกิดไปจนถึงผู้สูงอายุ และตรวจได้ทั้งผู้ป่วยทั่วไป ผู้ป่วยหนัก และผู้ป่วยฉุกเฉิน

เป้าหมายของการตรวจร่างกาย

ประโยชน์ของการตรวจร่างกาย

  1. การตรวจร่างกายเป็นการตรวจพื้นฐานที่มีประโยชน์มากและมักทำควบคู่ไปกับการสอบถามอาการของผู้ป่วย ซึ่งผลที่ได้จากการตรวจร่างกาย แพทย์จะบันทึกไว้ในเวชระเบียนเสมอ เพราะนอกจากจะเป็นข้อมูลสำคัญของผู้ป่วยในการช่วยวินิจฉัยโรคแล้ว ยังช่วยในการวินิจฉัยแยกโรค (เช่น ถ้ามีไข้ มีอาการไอ แต่การตรวจฟังปอดไม่พบความผิดปกติ ก็สามารถช่วยให้แพทย์แยกโรคได้ในระดับหนึ่งว่าจะเป็นการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจส่วนบน ยังไม่มีการติดเชื้อในปอด) ช่วยประเมินวิธีการรักษาที่เหมาะสม ช่วยติดตามผลการรักษา และประเมินสุขภาพโดยรวมของผู้ป่วยเพื่อให้การดูแลรักษาเป็นไปอย่างเหมาะสม
  2. แพทย์สามารถใช้เป็นแนวทางช่วยในการส่งตรวจอื่น ๆ เพิ่มเติมเพื่อช่วยยืนยันให้การวินิจฉัยโรคได้แม่นยำมากขึ้น เช่น ถ้าแพทย์ตรวจจากหูฟังและพบว่ามีเสียงผิดปกติในปอด แพทย์จะส่งตรวจเอกซเรย์ปอดเพื่อยืนยันการวินิจฉัยว่าผู้ป่วยมีรอยโรคหรือพยาธิสภาพอะไรเกิดขึ้นในปอดบ้าง ซึ่งจะช่วยให้การวินิจฉัยและการรักษาโรคเป็นไปอย่างถูกต้องและมีประสิทธิภาพมากขึ้น
  3. การตรวจร่างกายเป็นการตรวจที่มีค่าใช้จ่ายต่ำมาก ไม่ต้องใช้เทคโนโลยีที่ยุ่งยากและมีราคาสูง แพทย์ทุกคนสามารถทำได้

โทษของการตรวจร่างกาย

ปกติแล้วการตรวจร่างกายเป็นการตรวจที่ไม่มีโทษหรือผลข้างเคียง ไม่จัดเป็นหัตถการ ไม่มีข้อห้ามในการตรวจ และสามารถให้การตรวจได้ในทุกสถานที่ โดยการตรวจอาจมีแค่อุปกรณ์ช่วยตรวจพื้นฐาน เช่น เครื่องวัดความดัน ปรอทวัดไข้ หูฟัง และค้อนยาง อย่างไรก็ตาม ในบางกรณีที่เป็นการตรวจด้วยการใช้มือสัมผัส เช่น การตรวจคลำช่องท้อง การตรวจทางทวารหนัก หรือการตรวจภายใน อาจทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการเจ็บได้บ้างเล็กน้อย และอาการจะหายไปเองโดยไม่ต้องรักษาภายใน 2-3 นาทีหลังจตรวจ

ขั้นตอนการตรวจร่างกาย

การตรวจร่างกายเบื้องต้น
IMAGE SOURCE : www.kingscliffhealth.com.au
การซักประวัติโดยแพทย์
IMAGE SOURCE : www.nonsurgicalhemorrhoid.com
การตรวจร่างกายโดยอายุรแพทย์
IMAGE SOURCE : www.livestrong.com, mochadad.com, www.onpointlnc.com, www.med.wisc.edu
การฟังคำแนะนำจากแพทย์
IMAGE SOURCE : dmlawyer.com

การเตรียมตัวก่อนไปตรวจร่างกาย

  1. โดยปกติแล้วไม่จำเป็นต้องมีการเตรียมตัวล่วงหน้าเมื่อไปตรวจร่างกาย เพราะแพทย์สามารถตรวจร่างกายผู้ป่วยได้เลยที่ห้องตรวจผู้ป่วยนอก แต่ในบางครั้ง บางโรงพยาบาล กรณีที่เป็นผู้ป่วยทั่วไปที่เป็นโรคเฉพาะทางที่ไม่ใช่ผู้ป่วยหนัก มักให้ผู้ป่วยมีการเปลี่ยนเสื้อผ้าของโรงพยาบาลก่อนเพื่อความสะดวกในการตรวจร่างกาย ซึ่งบางครั้งอาจให้เปลี่ยนเสื้อผ้าเฉพาะส่วน เช่น เปลี่ยนเฉพาะเสื้อในกรณีที่เป็นผู้ป่วยโรคปอดและ/หรือโรคหัวใจ หรือเปลี่ยนเฉพาะกางเกงเป็นผ้าถุงของโรงพยาบาลในกรณีที่เป็นการตรวจภายใน
  2. การตรวจบุคคลธรรมดาที่มิใช่ในฐานะผู้ป่วยนั้นไม่ใช่เรื่องเร่งด่วน เพื่อความสะดวกแก่ทุกฝ่าย จึงควรโทรนัดหมายกับสถานพยาบาลไว้ก่อนล่วงหน้า และควรแต่งกายด้วยเสื้อผ้าที่ถอดและสวมใส่ได้ง่าย รวมทั้งรองเท้า
  3. เตรียมเอกสารสำคัญติดตัวไปด้วย เช่น
    • สำเนาใบแสดงการฉีดวัคซีนป้องกันโรคต่าง ๆ ที่ผ่านมา (ถ้ามี)
    • สมุดบันทึกประวัติสุขภาพส่วนตัว (ถ้ามี) เพื่อใช้เป็นข้อมูลรายงานความผิดปกติใด ๆ กับแพทย์ได้อย่างถูกต้องและชัดเจนยิ่งขึ้น และอาจช่วยให้การรักษาได้ผลสำเร็จเร็วขึ้นก็ได้ โดยแนะนำว่าให้บันทึกข้อมูลให้ครบองค์ประกอบทั้ง 4 อย่างเมื่อพบความผิดปกติใด ๆ คือ อะไร ที่ไหน เมื่อใด และอย่างไร เช่น คลำพบครั้งแรกเป็นเม็ดเล็ก ๆ และเข้าใจว่าเป็นปุ่มน้ำเหลืองที่ขาหนีบของขาขวา เมื่อวันที่ 1 มกราคม 2661 ขนาดประมาณ 0.5 เซนติเมตร แต่ไม่รู้สึกเจ็บหรือปวดแต่อย่างใด
    • ผลการตรวจจากโรงพยาบาลอื่น ๆ (ถ้ามี)
    • รายชื่อยาที่กำลังใช้อยู่เป็นประจำในขณะนั้น (หากไม่ทราบชื่อยา ให้นำตัวอย่างยาติดตัวมาด้วย)
    • บัตรสิทธิต่าง ๆ เพื่อขอใช้สิทธิ เช่น บัตรประกันสุขภาพ บัตรจ่ายตรงกับกรมบัญชีกลาง (ในกรณีที่เป็นข้าราชการและรักษาในสถานพยาบาลของรัฐ)
  4. อาจจำเป็นต้องงดอาหารล่วงหน้าก่อนเข้ารับการตรวจ ทั้งนี้ ให้ปฏิบัติตามคำแนะนำของสถานพยาบาลอย่างเคร่งครัด ซึ่งอาจให้คำแนะนำล่วงหน้าในขณะที่คุณโทรนัดหมาย
  5. เตรียมคำถามและจดเอาไว้ก่อนล่วงหน้า ทั้งนี้ก็เพื่อจะได้พูดคุยและสอบถามแพทย์ได้อย่างรวดเร็วและครบถ้วนในทุกประเด็นที่สงสัย อยากรู้ หรือเป็นกังวล
  6. เพื่อความชัดเจนและป้องกันการหลงลืมจากคำแนะนำหรือคำสั่งต่าง ๆ ของแพทย์ (ในขั้นตอนการสอบถามและฟังคำแนะนำจากแพทย์) ผู้ป่วยควรจดข้อมูลทั้งหลายลงในสมุดบันทึกประวัติสุขภาพส่วนตัวที่นำติดตัวไปด้วย

ข้อควรรู้และคำแนะนำเกี่ยวกับการตรวจร่างกาย

เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย ()

  • 1 การตรวจร่างกาย
  • 2 เป้าหมายของการตรวจร่างกาย
  • 3 ประโยชน์ของการตรวจร่างกาย
  • 4 โทษของการตรวจร่างกาย
  • 5 ขั้นตอนการตรวจร่างกาย
  • 6 การเตรียมตัวก่อนไปตรวจร่างกาย
  • 7 ข้อควรรู้และคำแนะนำเกี่ยวกับการตรวจร่างกาย
เรื่องที่น่าสนใจ